President Chandrikapersad Santokhi heeft zaterdag een exemplaar van het proefschrift “Saamaka uwii: Saramakaanse medische plantenkennis, praktijken en overtuigingen voor lokale gezondheidszorg in Suriname” in ontvangst genomen uit handen van dr. Charlotte van ’t Klooster.
Van ’t Klooster is etnobotanicus en medisch antropoloog en beschrijft in haar proefschrift de kennis, praktijken en overtuigingen van de Saramakaners met betrekking tot geneeskrachtige planten in relatie tot lokale gezondheidszorg, onderwijs en behoud van bioculturele kennis.
Het proefschrift werd door Van ‘t Klooster op 17 februari 2022 verdedigd aan de Universiteit Leiden voor het Leids Universitair Medisch Centrum. Zij is wetenschappelijk onderzoekster en docente, maar ook heeft zij gewerkt als communicatieadviseur en beleidsmedewerkster. Van ’t Klooster heeft meer dan 20 jaar ervaring op het gebied van biologie, etnobotanie, medische antropologie, traditionele kennissystemen, biodiversiteit en wetgeving, en access and benefit sharing (ABS). Verder heeft zij werkervaring opgedaan in Nederland, India, Mali, Uganda, Zuid-Afrika en Suriname.
Al ruim 10 jaar woont zij samen met haar man en twee kinderen in Chennai, India. In hun biologische boerderij (Jacob & Klooster Farms) voeren zij activiteiten uit zoals onderwijsprogramma’s voor kinderen (gebaseerd op de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de VN) voor de Nederlandse organisatie Designathon Works en zet zij zich in voor het behoud van traditionele kennis (lees ook dit artikel).
In haar dissertatie “Saamaka uwii” maakt Van ‘t Klooster duidelijk dat het Saramakaanse etno-medische systeem in het dorp Pikin Slee zich voornamelijk richtte op genezing, gevolgd door gezondheidsbevordering en ziektepreventie. Mensen kozen bewust voor traditionele medicijnen, hoewel de meeste gezondheidsproblemen in het dorpsgezondheidscentrum konden worden behandeld. Kruidenbaden spelen een belangrijke rol bij het verstrekken van lokale gezondheidszorg aan marrons.
Het schrijven van de juiste Saramakaanse plantennamen en de vertaling van gezondheidskwesties van het Saramakaans naar het Nederlands is een uitdaging voor leerlingen in Pikin Slee, wat wijst op een kloof tussen het officiële schoolcurriculum (in het Nederlands), traditionele kennis en geletterdheid in Saramakaans.
De groeiende invloed van het Sranantongo verstoort het behoud van de Saramakaanse traditionele ecologische en culturele kennis opgeslagen in plantennamen die zijn beïnvloed door Europese, Afrikaanse en inheemse talen. Centraal-Afrikaanse Bantoetalen, vooral Kikongo, droegen het meest bij aan de namen gevolgd door West-Afrikaanse Kwa-talen zoals het Fon. Omdat Saramakaanse plantennamen grote hoeveelheden traditionele kennis bevatten, spelen ze een belangrijke rol bij het behoud van het bioculturele erfgoed van deze stam.
Van ‘t Klooster heeft met de brede wetenschappelijke benadering van dit proefschrift veel intrigerende aspecten van de geneeskrachtige planten en de daarmee samenhangende traditionele kennis naar voren gebracht. Het toont ook aan dat nog meer onderzoek nodig is naar het bioculturele erfgoed van de Saramakaners, bij voorkeur in een multidisciplinaire setting, in samenwerking met lokale en Afrikaanse universiteiten alsook autochtone onderzoekers.
Om de overdracht van Saramakaanse culturele kennis te bevorderen is leren lezen en schrijven in de eigen taal belangrijk. De toegang tot en het behoud van culturele en traditionele kennis ligt immers opgeslagen in de traditioneel gesproken taal. Met haar onderzoek wil Van ‘t Klooster een bijdrage leveren aan het belang en behoud van traditionele kennis op het gebied van medicinale planten en de toepassing daarvan.
