Henry R. Ori
Terechte bezorgdheid
De opmerking van een groep gepensioneerde leerkrachten, die zich terecht zorgen maken over het niveau, profiel en gedrag van hedendaagse leerkrachten zette mij als onderwijskundige aan het denken. De observaties hadden veel weg van een bijna uitzichtloze toekomst voor onze dierbare kinderen. Dit heeft mij genoopt om een ‘wake- up call’ te doen in de vorm van dit artikel en is in het bijzonder bedoeld voor allen die bij het onderwijsproces betrokken is, direct en indirect. Bij mijn aanvaarding van mijn hoogleraarschap heb ik in mijn oratie “Wat is onderwijs ons werkelijk waard” (augustus, 2021) een visie uiteengezet over de uitdagingen waarmee het hedendaagse onderwijs geconfronteerd wordt en langs welke lijnen aan oplossingen gedacht kan worden.
Dynamische rol van de leerkracht
Eén van de zorggebieden blijft de rol van de leerkracht en vraagt om een ‘life-long learning attitude’ . De huidige generatie leerlingen stelt hoge eisen aan leraren en dus dient het onderwijspraktijk daarop afgestemd te zijn. Leerlingen zijn in mijn ogen ‘bemiddelaars’ bij het bepalen van welke grondhouding van leraren verwacht wordt. Het gaat niet alleen om kennisoverdracht, maar ook of de leraar een persoon is, die iets kan betekenen voor de leerling. Het accent wordt dan gelegd op de menselijke verhoudingen in het onderwijs. We moeten een kader creeren dat hen stimuleert na te denken over hun aandeel in relaties met leerlingen, collega’s en ouders. Het gaat dus om bijvoorbeeld het creëren van bekwaamheid en niet alleen de uiteindelijke bekwaamheid zelf.
De nieuwe grondhouding van de leerkracht
Mede onder invloed van de veranderende mens- en wereldbeelden in een digitale tijdperk en Post-Covid 19 tijdvak is de mens tegenwoordig steeds meer op zichzelf aangewezen. In het onderwijs zet je als leraar en leidinggevende niet alleen je bekwaamheden in, maar breng je ook jezelf mee. Dat leidt tot vragen als:
- Wie ben ik in mijn werk?
- Wat betekent mijn professie voor mij?
- Hoe zie ik mijn professionele rol?
- Waar doe ik het voor?
- Wat is mijn drijfveer?
- Waarom werk ik bij deze school?
- Wat betekenen deze collega’s en leerlingen voor mij?
Niemand ontkomt op die manier aan zichzelf. Om de confrontatie met zichzelf aan te gaan, kan het ook zinvol zijn te kijken naar de menselijke basisbehoeften.
Er is op het ogenblik in ons land een proces van pedagogische verarming aan de gang dat zeer schadelijk is voor de ontwikkeling van jongeren en ouderen in ons land. Hierdoor komt dan de relatie tussen leraar en leerling – welke essentieel is voor kwalitatief goed onderwijs- onder druk komen te staan . Mijns inziens is herpedagogisering van het onderwijs noodzakelijk en dat per onmiddellijk een pragmatisch oplossingsmodel komt. Bezinning van de leraar over deze vragen: waarom en waartoe voed jij op, en geef jij onderwijs, op deze plek en op jouw manier? Wie ben jij? is ‘must’ als je voor dit beroep kiest. U bent medeverantwoordelijk voor de toekomst van elk kind en u neemt die karmische gevolgen mee voor uzelf en uw gezin bij de beoefening van dit nobel beroep.
Zijn er oplossingen?
Het gemis van een breed perspectief (een visie) op goed onderwijs is een tijdbom. Het dient de pedagogische opdracht van onderwijs in te sluiten alsmede het onderwijs als een morele onderneming te erkennen. Het is de hoogste tijd dat we de discussie starten over de nieuwe grondhouding van onze leerkrachten, maar ook die van de lerarenopleiders. Dat heeft wat mij betreft te maken met verschillende zaken, zoals: de ontwikkeling van de persoon/professie eenheid, de interactie-eenheid van leraar en leerlingen en hun leeromgeving, het morele karakter van onderwijswerk, de leraar als zijn eigen instrument, een psychologische definitie van de leerling als lerend jong mens en de taak van de leraar in deze betekeniscontext, de leerling als reflectiebron en tenslotte de ontwikkeling van kennis.
Daarvoor is nodig het institutioneel versterken van de opleiding van leraren ,de certificering van leerkrachten in een database met verplichte registratie van de beroepsgroep, zonder certificatie geen beroepsregistratie. Maar, ook een code voor gedrag, kleding, en normen en waarden dat hoort bij het beroep van leraar in Suriname. Voor de certificering wordt een leertraject van opleiding & training doorlopen.
Met de persoon/professie eenheid wordt gedoeld op het gegeven dat de persoon van de leraar niet los te zien is van zijn of haar professioneel handelen met leerlingen; dat slechts het beheersen van competenties en kwaliteiten niet voldoende is en dat deze niet los staan van de persoonlijke karaktereigenschappen van de betreffende leraar. Leraren aan het werk zijn als het ware vervlochten met hun omgeving, zij reageren spontaan, zonder reflectie, op wat zich voordoet, in één vloeiende beweging overgaand van de ene situatie in de volgende, wetend wat zij willen en wat zij daarvoor moeten doen, welke condities zij moeten scheppen. Hieruit volgt de volgende conditie, namelijk dat ook de interactie tussen leraar, leerlingen en de omgeving waarin zij zich tot elkaar verhouden en handelen slechts te bezien zijn als een (wederkerige) eenheid.
Dit biedt ruimte voor een terugkeer of herwaardering van het persoonlijke karakter van goed onderwijs, waarbij verschillende betekenisniveaus worden betrokken. Niet alleen het zichtbare handelen van de leraar, maar ook de persoonlijke rationalisaties en de onderliggende morele afwegingen van leraren zijn hierbij van belang.
Goede leraren, aldus zijn leraren die je kennen als leerling, respect en vertrouwen tonen en kunnen luisteren, beschikbaar zijn, veiligheid bieden, uitdagen en ondersteunen, niet gemakkelijk van hun stuk te brengen zijn (rustig blijven, cool), grappen maken, en tot slot: zich autonoom tonen en fairness betrachten.
Opleiding en professionalisering zijn te weinig systematisch gericht op het betrekken van deze inzichten in de ontwikkeling van de professionaliteit van leraren. Voor deze professionaliteit kunnen we goed werk opvatten als: ‘van uitstekende kwaliteit en sociaal verantwoord en gekenmerkt wordt door technische excellentie, engagement en een ethisch verantwoordelijkheid.
Voor de professionalisering van leraren gaat het hier dan vervolgens over kennis als persoonlijke bekwaamheid: ‘kennisontwikkeling en de facilitering daarvan worden in de handelingscontext geplaatst’. De goede leraar wordt dan ook gekenmerkt door authenticiteit, vertrouwen en toewijding. En het is ook hierin dat leraar en leerlingen elkaar (kunnen) vinden binnen de onderwijscontext en elkaar wederzijds kunnen beïnvloeden. We moeten wel ons afvragen hoe inhoud geven aan de vorming van het kind en de Surinamer in wording? Je bent ontwikkeld als je je een welomschreven set deugden hebt eigengemaakt, zoals wijsheid en rechtvaardigheid, waarmee je floreert als mens.
Als we onze leraren vragen wat ze de belangrijkste lesdoelen vinden, dan is dat volgens mij het gaan bijdragen aan talentontwikkeling van leerlingen en hen stimuleren om goede en gelukkige mensen te worden boven het halen van goede cijfers!!
