Keti Koti 1863-2022
Deel 13
Ala kondre trefu
Tijdens het snuffelen in creoolse-aangelegenheden wordt nogal wat meegemaakt. Wij zaten te tafelen toen onze makker de serveerster om een ander glas vroeg, omdat het drinkgerei iets vertoonde, dat op een piepklein scheurtje leek.
Onvolmaaktheidje
De juffrouw bekeek het glas en merkte op dat, het geen scheur, maar een onvolmaaktheidje van de fabrikant is. Onze gast herhaalde zijn vraag: ‘Mag ik alsjeblieft een ander glas?’ En voegde eraan toe: ‘No wan enkri sma o kot’ mi trefu.’
Taboe
“De vraag wat hij met ‘kot’ mi trefu’ bedoelde werd beantwoord met: “Het is een vorm van allergie. Aan personen die overgevoelig zijn voor bepaalde stoffen wordt om narigheid te voorkomen voorgeschreven om zich te onthouden van het eten van bijvoorbeeld garnalen of het drinken van sterke drank.”
Allergie
“De ene persoon is bijvoorbeeld allergisch voor garnalen. Als hij garnalen eet, houdt hij er huiduitslag aan over. De andere gaat uit zijn dak als hij alcohol drinkt. Gaat hij in de fout, dan raakt hij buiten zijn zinnen. Daarom is alcoholgebruik een taboe, een trefu voor hem.”
Yeye
“Ik heb naast een trefu van eten en drinken uit beschadigd eet- en drinkgerei, ook last van bepaalde alcoholische dranken. Het drinken van bruine sterke drank laat mij ongestoord, maar als ik wit’sopi nuttig is het hel en donder. Mijn geest verdraagt deze soort drank niet.”
Narigheid
“Fysieke kwalen hebben verschillende oorzaken die onveranderlijk samengaan met het innerlijk leven. Mijn yeye, mijn geest, mijn winti kan niet tegen drinken en eten uit beschadigd servies. Als ik deze regel waarnaar ik mij richt niet na kom, haal ik narigheid over mij heen.”
Toorn
“Niet alleen personen hebben trefu’s, woonplaatsen kunnen ook behept zijn. Opgroeiende aan de Anniestraat, maakte ik mee, dat als er vuil- of zeepwater op het erf werd gegooid moeder aarde toornig wordt. Mijn tante kreeg dan last van ondraaglijke pijn aan haar filaria-been.”
Buskondre trefu
“De taboes die er bestaan in marron-woongebieden zijn bekend. Zo kunnen bijvoorbeeld op bepaalde plaatsen wildplassen of andere onhebbelijkheden, de overtreder duur komen te staan. Aan buitenstaanders (fotoman?) wordt de toegang tot bepaalde plaatsen, (heilige gronden) belet. ‘A presi abi trefu’, wordt aangehaald. Verbreekt de verschijning van buitenstaanders de uitstraling van de magische krachten? Is het omdat lange tenen, oud zeer en slavenleed hieraan ten grondslag liggen?”
Fotoman trefu
“Paramaribo en de Republiek Suriname zullen ook wel trefu’s hebben, alleen zijn die nog niet ontdekt. Voor mij is de grootste trefu, de tegenwerking die de ontwikkeling van Suriname in de weg staat, de rassenverdeeldheid die op gang werd gebracht door het superioriteitsgevoel van koloniaal Nederland. Het land is nog steeds bezeten door dit verderf.”
Alla kondre trefu
“Emancipatie is slechts schijn, de ketenen van het koloniaal-verleden tergen Suriname nog steeds. Het land kan erger voorkomen door volgens zijn trefu-regels te leven. De ala kondre trefu’s zijn en blijven verdeeldheid, discriminatie en racisme, het maken Suriname ziek. Stop ermee zodat de Republiek opgebouwd en ontwikkeld kan worden!”
Wordt vervolgd.
HD
