Een ander niet in de rede vallen tijdens het spreken, is simpelweg een vorm van fatsoen. Tijdens een DNA-vergadering liet Bouva merken dat hij dat fatsoen niet bezat. Hij gedroeg zich zeer egoïstisch en respectloos. Terwijl de president bezig was om de gestelde vragen te beantwoorden, schreeuwde hij daar dwars doorheen. De hamer van de voorzitter werd genegeerd. Mijn bezorgdheid gold niet zozeer de president want die weet zo langzamerhand wel hoe hij het hoofd moet bieden aan vloergedrag. Ik maakte me meer zorgen om de jeugd, die werd geconfronteerd met respectloos gedrag. Dit gedrag mag absoluut niet getolereerd worden in een DNA. Ook belemmerde hij met dat geschreeuw zijn collegae om naar de spreker te luisteren. De voorzitter was het zittende voorbeeld van een zachte heelmeester die stinkende wonden kweekt daar hij dit respectloze gedrag niet afstrafte. Hij had de herrieschopper direct na de eerste waarschuwing al moeten laten verwijderen. Daar dat niet is gebeurd, zal Bouva dit gedrag blijven vertonen. Hij schaamt zich duidelijk niet voor zijn wangedrag.
Schaamte is een menselijke emotie die niemand vreemd is. Het speelt een belangrijke rol in het sociale verkeer. Schaamte geeft je het gevoel dat iets aan jou als persoon of jouw gedrag, niet goed is. U kent misschien wel de uitdrukking ‘ik kon wel door de grond zakken van schaamte’, dat is nu precies hoe schaamte voelt: het gevoel dat je krimpt, dat je wilt verdwijnen. Gevoel van schaamte is een soort gêne voor iets wat je gedaan of nagelaten hebt. Een gevoel van innerlijke verlegenheid, een onbehaaglijk en onaangenaam gevoel. It is a soul eating emotion.
In onze samenleving zijn er normen en waarden en als jij niet voldoet aan die normen en waarden, moet jij je schamen. Bijvoorbeeld elk fatsoenlijk mens zou zich schamen als hij de orde verstoorde door op een vergadering een spreker te overschreeuwen. Iemand die zich schaamt, is bang om er niet meer bij te horen, afgewezen te worden of een sociale status te verliezen. Daarom wil hij zijn gedrag corrigeren. Als jij jezelf veroordeelt en afwijst voor wat je hebt gedaan, is dat een teken dat je normen en waarden tot diep in je vezels zijn doorgedrongen. Schaamte tast het deel van ons aan dat gelooft dat we in staat zijn te veranderen. Where there is no shame, there is no honor.
Elke emotie heeft een functie, bij schaamte is dat, je aanpassen aan de normen van de samenleving, zodat je geaccepteerd wordt. Het schaamtegevoel geeft jou een signaal dat je buiten de bestaande fatsoensnormen bent getreden. Het is een soort sociale antenne die je waarschuwt voor ongepast gedrag. Het kan je ook stimuleren om aan een correctie te werken. Je hebt iets gedaan waar jij je voor moet schamen en je voelt je schuldig. Schaamtegevoel en schuldgevoel gaan vaak samen en lijken in sommige opzichten ook wel op elkaar. Schaamte heeft dus nut en betekenis. We zijn als mens kwetsbaar en moeten, voor onze veiligheid, deel uitmaken van een samenleving. Daarom geeft dat schaamtegevoel een sterk signaal af dat jij je moet aanpassen, zodat je ‘veilig’ in de samenleving kan functioneren.
Ik vraag me vaak af of mensen die geen schaamte tonen, echt geen gevoel van schaamte hebben of schamen ze zich wel en proberen ze dat schaamtegevoel te bedekken door stoer gedrag?
In het dagelijks leven is jammer genoeg vaak te merken dat niet iedereen even gevoelig is voor de dreiging van sociale afwijzing en de schaamte die daarvan het gevolg kan zijn. Bijvoorbeeld vele mensen uit de vorige regering hebben nooit schaamte getoond of sorry gezegd voor al de wandaden, leugens en de financiële crisis waarin ze land en volk hebben gestort. Zich niet schamen of geen sorry zeggen is al erg genoeg. Maar het is onmenselijk en wreed om na alle ellende die ze het volk hebben aangedaan, boobytraps te zetten bij de overdracht aan de volgende regering, bedreigingen te uiten in Ocer, glimlachend tussen het volk te gaan lopen en te doen alsof er niets aan de hand is en doodleuk aan te kondigen dat ze weer meedoen, weer mooie beloften te doen en de huidige regering die hard werkt aan de redding van het land, te belasteren. Ook Bouva heeft zich niet verontschuldigd na zijn respectloos gedrag in de DNA. Dat betekent dat hij zich niet schaamt voor zijn gedrag. Fool me once, shame on you; Fool me twice, shame on me.
Het is heel moeilijk te geloven dat er mensen door het leven kunnen gaan zonder een beetje schaamtegevoel. Eerlijk zijn tegen jezelf, erkennen dat jij anderen hebt benadeeld of respectloos bent geweest, is altijd de eerste stap naar bevrijding. En als je daarna ook nog je fout aan anderen bekend, is het alsof je met een bezem het vuil wegveegt en de oppervlakte schoner achterlaat. Je voelt je sterker en lichter. We voelen schaamte voor een misstap, maar denk alsjeblieft niet dat deze schaamte meteen verdwijnt als we de misstap opbiechten. Een fout toegeven laat het gebeurde niet bij toverslag verdwijnen, maar je schamen voor je fouten kan jou als mens veranderen, zodat je kan werken aan een verbetering en zo’n fout niet meer maakt.
“The most important thing in life is to dare. The most complicated thing is to be afraid. The smartest thing is to try to be a moral person.”
Josta Vaseur
