De familie Sabajo heeft op zaterdag 9 april een ‘jokodaro’ oftewel mierenproef georganiseerd. Dit vond plaats in het dorp Matta. Het inheems meisje, Denys Sabajo in de leeftijd van 12-13 jaar, heeft de mierenproef met succes doorstaan. De familie heeft gemeend een mierenproef te organiseren, zodat de inheemse cultuur niet verloren gaat.
In gesprek met Dagblad Suriname, vertelt de voorzitter van Stichting Apache Social Network Suriname, Raoel Swedo, wat zo’n mierenproef inhoud en wat er allemaal plaatsvindt tijdens deze gebeurtenis.
Sterke vrouw…
“Vroeger wanneer een jong meisje haar eerste menstruatie kreeg, betekende het eigenlijk, dat ze een volwassen dame was geworden. Zo’n meisje was dus al ready om een relatie te kunnen starten met een jonge heer. Wanneer je als dame in die tijd klaar stond voor een relatie, betekende het dat je een sterke en hardwerkende vrouw moest zijn. Dat is dus wat de jokodaro inhoud, het maakt je tot een sterke vrouw, die discipline heeft in het leven en weet hoe ze voor haar gezin moet zorgen.”
Tegenwoordig wordt de mierenproef anders gemotiveerd, zegt Swedo. Het is namelijk niet zo, dat de ouders vinden dat het meisje ready is om een relatie aan te gaan, maar ze motiveren het op een andere wijze. Er wordt van het meisje verwacht, dat ze een sterke vrouw wordt in de gemeenschap en hard haar best moet doen op school. Ze zal moeten bewijzen dat ze sterk in het leven staat.
Vóór het proces
Wanneer het kind haar eerste menstruatie heeft gehad, moet ze het jokodaro proces na 3 tot 4 dagen doorstaan, geeft Swedo aan. Ze wordt klaargestoomd om in een tokai (hutje) te gaan zitten. Het hutje wordt op het erf van de familie gemaakt. Daar mag het kind alleen op een bank (speciale bank) gaan zitten. Zo af en toe gaat men naar haar kijken. Het meisje wordt door de mensen die het geestelijk/cultureel werk doen begeleid. Op de dag wanneer het meisje de mierenproef moet doorstaan, is er een speciaal team dat met hun deskundigheid het bos in gaan om de mieren te zoeken. Swedo vertelt, dat de mieren niet zomaar te vinden zijn. Rond 6-7 uur ’s avonds gaan de mannen het bos in met hun oelemarie (piai sigaar) en kasiri (cassave wijn). Er worden rituelen gedaan en dan is het afwachten tot de mieren verschijnen. Swedo stelt dat het om grote bosmieren gaat. Er wordt een aantal mieren in een potje gevangen. Na dit proces worden de mieren ergens verborgen tot het moment aanbreekt dat de mieren in werking zullen treden.
“Alvorens ze met het proces van start gaan, vindt er om 10 uur ’s avonds een vertelling plaats door een van de deskundigen. Rond drie uur in de ochtend komen familieleden bijeen en wordt er een vlechtwerk gedaan in de vorm van de mieren. Verschillende mensen mogen zich aansluiten om hieraan mee te doen. Nadat het vlechtwerk gedaan is komen de mensen allemaal weer bijeen in het kamp (rond kwart over 4). Het kind wordt uit de tokai gehaald en wordt door een culturele groep begeleid naar de grote kamp/tent waar het ritueel zal plaatsvinden. Ze gaat op een bank zitten.” Het meisje werd door de culturele groep Warokoema begeleid.
Het proces
De mannen die de ritueel leiden, gaan de mieren uit het potje halen, vertelt Swedo verder. Er wordt een hoopje zand bij elkaar gebracht en in het midden wordt een gaatje gemaakt. De mieren worden daarin geplaatst en wordt dichtgemaakt, zodat zij zich niet kunnen verzetten. “Het vlechtwerk komt dan tevoorschijn en er wordt aan de moeder of vader gevraagd hoeveel mieren de mannen kunnen aanbrengen aan de vlechtwerkjes. In dit geval heeft de moeder voor drie mieren gekozen. Het kind wordt dan gerookt door oelemarie. Er is dan ook een grote kalebas met kasiri en dan begint het kind dat te drinken tot zover ze dat kan. Daarna worden de mieren aan de vlechtwerkjes aangebracht. Het vlechtwerk wordt daarna tegen het lichaam van het kind aangebracht, het begint bij de voeten tot ongeveer kniehoogte. Het moment dat het tegen je lichaam aankomt beginnen de mieren te bijten/knijpen. Het doet enorm veel pijn. En dat maakt je sterk! Dat duurt ongeveer 10 minuten tot een kwartier. Het wordt aan beide voeten en handen aangebracht. In dit geval heeft het kind het doorstaan, zegt Swedo. Als zij haar deel heeft gedaan zijn er nog mieren over en mogen degene die de mierenproef willen doorstaan op een stoel gaan zitten om het proces ook mee te maken.
Na het proces
Na het proces mag het meisje weer kasiri drinken. Daarna wordt ze weer begeleid naar haar tokai. Nadat ze zich verkleed heeft, wordt ze naar buiten gebracht als te zijn een volwassen dame nu. “Er is een moment waarop het meisje zelf eten en drinken mag verdelen voor de aanwezigen. Dan is het intussen al rond 7 uur ’s morgens en wordt er traditionele muziek gemaakt. Dat houdt het dus allemaal in.”
Het komt niet meer zo vaak voor..
Swedo stelt dat het niet zo vaak meer voorkomt, dat men een mierenproef organiseert. “Daarom vinden wij van Stichting Apache Suriname het heel bijzonder dat deze familie het wel heeft gedaan en dat we aanwezig mochten zijn om dit vast te leggen, zodat we dit aan de gemeenschap kunnen laten zien. Dit was dankzij de Vereniging van Inheemse Dorpshoofden in Suriname, VIDS, mogelijk. We willen anderen motiveren om dit deel van onze cultuur niet verloren te laten gaan”, aldus Swedo.
Tot slot kan gezegd worden dat Swedo dit uit eigen ervaring heeft verteld. Hij heeft namelijk de mierenproef ook doorstaan ter ondersteuning van het meisje.
SK
