(Baruch 5,4)
Recensie:
Pater Toon: De tragiek van de Binnenlandse Oorlog
Begin maart 2022 heeft Pater Toon (hierna ook te noemen “de auteur”) zijn tweede boek uitgebracht onder de titel: “De tragiek van de Binnenlandse Oorlog, Suriname 1986-1992”.
Het boek was binnen enkele dagen uitverkocht en de auteur bereidt zich al voor op een tweede druk.
Dit geeft aan dat er grote belangstelling voor het onderwerp bestaat. Ik voel mij echter geroepen erop te wijzen dat het niet de eerste keer is dat de Binnenlandse Oorlog (BO) beschreven wordt.
Reeds in 2005 heeft Ellen de Vries, een wetenschappelijk opgeleide journalist, een boek gepubliceerd getiteld: “Suriname na de Binnenlandse Oorlog”, waarover ik op 16 oktober 2007 een recensie geschreven heb.
Veel van hetgeen door Pater Toon is beschreven, komt ook in het laatstgemelde boek ook tot uiting. Dit geldt met name voor de gruwelijkheden die zowel door het nationaal leger (NL) als het Jungle Commando (JC) zouden zijn gepleegd.
In deze bespreking zal ik mij voornamelijk beperken tot de vraag of de BO volkomen zinloos is geweest en Suriname alleen maar schade heeft toegebracht, of dat het toch enig positief effect heeft gehad.
Zowel Ellen de Vries als Pater Toon is van mening dat de BO begint op 21 juli 1986 met de gevangenneming van 12 militairen te Stolkertsijver door het JC. Dit is ook wel het geldende standpunt. Ik ben echter van mening dat men ook een eerdere datum zou kunnen nemen, bijv. medio 1985, toen Brunswijk begon met het overvallen van militaire vrachtwagens. Als het einde van de strijd wordt wel algemeen aangenomen de datum van 8 augustus 1992. Dit is de dag waarop het Lelydorp-akkoord met DNA werd getekend en bekrachtigd door President Venetiaan.
Pater Toon wijst erop dat Brunswijk op uitnodiging van Andre Haakmat, destijds voorzitter Amsterdamse Volksverzet, in 1986 naar Nederland werd geroepen. Aangenomen wordt dat er verzet moest worden gepleegd tegen de militaire dictatuur. Kort daarna, op 1 juli 1986, volgde de oprichting van het Nationale Surinaams Bevrijdingsleger, algemeen bekend als het JC o.l.v. Brunswijk.
De auteur bestrijdt de opvatting dat het JC de verkiezingen vervroegd zou hebben. Hij is van mening dat Brunswijk Bouterse in de kaart gespeeld heeft. In die zin dat Bouterse na de verkiezingsnederlaag van de NDP in 1987, toch nog een prominente rol kon blijven vervullen als bevelhebber van het NL in de strijd tegen het JC.
De auteur is van mening dat Brunswijk na de verkiezingsoverwinning van Nieuw Front en daarmee herstel van de democratie, de leiders had moeten feliciteren en zijn steun aanbieden bij de wederopbouw van Suriname.
De recensent plaatst hierbij de kanttekening dat ook na de verkiezingsoverwinning van het Nieuw Front het leger een dusdanige positie innam dat nog niet gesproken kon worden van een volledige terugkeer naar de democratie. Opgemerkt moet worden dat de vraag of de BO heeft bijgedragen tot herstel van onze democratie niet eenduidig wordt beantwoord.
Edwin Marshall, jurist en gedragswetenschapper, heeft in zijn dissertatie de stelling geponeerd dat Brunswijk de democratie teruggebracht heeft. Historicus Jerry Egger laat zich wat voorzichtiger uit en stelt: Brunswijk heeft er wel voor gezorgd dat Bouterse over de streep werd getrokken. De recensent is het eens met de beide wetenschappers dat de BO een positieve rol gespeeld heeft bij het terugbrengen van de (volledige) democratie.
Waar ik het wel volledig eens ben met Pater Toon is dat de strijd van het JC niet vergeleken kan worden met de heroïsche strijd die de Marrons (o.a. de Boni-oorlogen) gevoerd hebben tijdens de koloniale periode. Daar ging het om een vrijheidsstrijd tegen de koloniale overheersers. In de BO ging het om een broederstrijd tussen Surinamers.
Wat voor velen een verrassing zal zijn, is de rol die het CCK met Pater Toon als exponent gespeeld heeft bij het tot stand brengen van het Lelydorp-akkoord. Het moet zelfs als een persoonlijk initiatief van Pater Toon beschouwd worden, met gevaar voor eigen leven, dat hij vrede tot stand wilde brengen tussen de strijdende partijen. Het begon tijdens het bestuur van President Shankar, die het CCK toestemming gaf om te bemiddelen tussen de regering en het JC. De uiteindelijke vrede werd bereikt onder President Venetiaan.
Anders dan het boek van Ellen de Vries, dat talrijke bronvermeldingen bevat, heeft het werk van Pater Toon geen voetnoten. Het is in eenvoudige taal op boeiende, gevoelige en soms ontroerende wijze geschreven en laat zich daarom als een roman lezen.
In het laatste hoofdstuk Oorlog en vrede, citeert de auteur de prachtige uitspraak van de profeet Baruch (Baruch 5,4): Tangi fu letifasi na fri-ati, die hij als volgt vertaalt: De vrucht van gerechtigdheid is vrede/vrijheid.
Zoals veelal het geval is bij vertalingen zijn er verschillende opties. M.i. is ook mogelijk: De beloning voor goed (ethisch) gedrag, is een rein geweten! (geen konsensifonfon!).
Pater Toon heeft ons verrijkt met het blootleggen van een voor velen onbekend stuk Surinaamse geschiedenis, dat nu vastgelegd is voor het nageslacht.
Gran tangi aan de pater die nooit de boventoon wil voeren!
Pater Toon: De tragiek van de Binnenlandse Oorlog, Suriname 1986-1992; Paramaribo, februari 2022, 142 pagina’s. Vormgeving en druk: N.V. Drukkerij Leo Victor.
ISBN: 978-99914-2-037-0
Carlo Jadnanansing
Paramaribo, 21 maart 2022.
