Het woordje WAT, kan vragend, verbaasd of verontwaardigd klinken. De WAT die wordt gezegd op een toon van, ‘dat kan niet, dat is onmogelijk, ik kan mijn oren en ogen niet geloven is steeds meer nadrukkelijk te horen in onze samenleving. Internationale leiders vertonen continu het gedrag dat mensen laat uitroepen, ‘O hemel dat kan hij toch niet maken!’
– Zie daar een Poetin die een wet maakt, die hem het recht geeft om nog jarenlang te regeren. Tegenstanders worden de gevangenis in gegooid. Een Poetin die een ander land annexeert en zich demonstratief met wapens bij de grens posteert. – Syrië die zijn eigen mensen doodt met gifgas wapens.
– Taliban die een heel volk onderdrukt.
– Een Trump die opruiend bezig is en weigert af te treden na een verkiezingsnederlaag. En zo zijn er nog vele voorbeelden te noemen van ontoelaatbaar gedrag. Het eigen volk en de wereld kunnen alleen ontzet uitroepen, ‘o hemel, dit kan toch niet!’ Hoewel die landen ver bij ons vandaan liggen, zijn we toch geschokt als we zulk nieuws via het journaal vernemen. Power always attracts people with no moral.
Echter ook in eigen land rollen die WAT’s ons steeds vaker uit de mond. – Toen vijftien burgers van het land koelbloedig werden vermoord, riep het volk geschokt uit, ‘nee dat kan niet, zoiets gebeurt niet in Suriname!’
– Die Wat- uitroep klonk verbijsterd toen hun moordenaar door het gros van het volk tot president werd gekozen. Hoe kunnen landgenoten de man die het land heeft kapotgeschoten en broeders heeft vermoord, juichend binnenhalen?
– Toen de Amnestiewet werd doorgedrukt, klonk die WAT tegelijk verdrietig en ontzet. Toen het volk hoorde dat Hoefdraad na zijn misdaden kans had gezien om het land te ontvluchten, klonk er een harde en boze WAT, fa dat kang!!!! En zo rollen de verontwaardigde en boze WAT’s steeds meer uit de mond van het volk omdat er continu dingen gebeuren die beschamend zijn. The immoral behavior of our leaders shows us our own shame.”
Bijvoorbeeld Adhin die apparatuur liet vernietigen om bewijsmateriaal te verdoezelen. De illegale houtverscheping. De corruptie bij de douane die wordt voortgezet. Het ongeloof en de verontwaardiging over de wapens die in omloop zijn. Een zeer teleurgestelde WAT klonk, toen ook deze regering zich schuldig maakte aan het benoemen van friends en family op regeringsposten. President Venetiaan is de enige president geweest die geen baantjes in de regering heeft geregeld voor zijn vrouw en kinderen. Hij wordt niet voor niets de president met de schone vingers genoemd. Er ontplofte een verontwaardigde WAT uit de mond van een burger toen hij hoorde dat Somo was gedecoreerd.’ Hoe kunnen ze nu iemand decoreren die heeft meegedaan om de Amnestiewet te realiseren,’ schreeuwde hij? De waarde van het decoratie lintje is verdwenen. Eerst was het Bouterse die decoreerde op basis van, ‘jij bent mijn vriendje’ en nu wordt er een man gedecoreerd die zoveel kwaad op zijn kerfstok heeft.’ Waarna de ander antwoordde,’ in Suriname moet niets je meer verbazen. Als men criminelen als president en vp kan accepteren, dan is de decoratie van Somo daar niets bij vergeleken. Het is gewoon weer het bewijs van moreel verval. The major value in life is not what you get, but what you become.”
Al deze voorbeelden en nog veel meer lokken terecht een verontwaardigde WAT uit. Waarom is dit gedrag mogelijk in Suriname? Waarom staat het volk dit wangedrag toe? Waarom werken leiders mee aan moraal vernietiging? Een man die zijn moreel besef heeft verloren, is te vergelijken met een man die niets meer heeft om op te staan omdat zijn benen zijn afgeschoten. Nog belangrijker is de vraag, wat gaan we eraan doen. Laten we dit gedrag voortsudderen of zeggen we enough is enough.
Deze moreel verlagende handelingen vinden plaats omdat het fatsoen weg is. Al die negatieve acties zijn gewoontes geworden en die gewoontes zijn nu onze waarden en die waarden zijn ons lot. Het volk heeft de lat van zijn normen en waarden verlaagd en accepteert daarom steeds meer gedrag waarover we ons eigenlijk moeten schamen. Het lijkt alsof het volk apathische, onverschillige passanten zijn geworden zonder moraalbesef.
Velen zijn verontwaardigd en keuren het gedrag af. Ze nemen echter een houding aan van, ‘ach ik hoef zelf niets te doen, een ander zal wel handelen’ en dat leidt ertoe dat niemand iets hiertegen onderneemt en de situatie zich voortzet. Men richt de verontwaardigde blik volledig naar buiten om de onvolkomenheid van anderen te registreren en van beschuldigend commentaar te voorzien. Door over iets buiten jezelf verontwaardigd te zijn, plaats je jezelf op een moreel voetstuk en ben je ervan overtuigd dat jij je nooit tot zulk moreel verlagend gedrag zal verlagen. Anders gezegd, verontwaardiging verschaft ons het gevoel aan de juiste kant van de moraal te staan maar zelf doen we niets.
Om ons moreel weer hoogstaand te krijgen, moeten we onze waarden en normen in ere herstellen. Te beginnen bij jezelf. Een leider die een hoogstaand moreel besef heeft, zal zijn volk voeden met normen en waarden.
“Een hoog ontwikkeld waardensysteem is een kompas. Het fungeert als een gids om het volk in de goede richting te duwen als ze de weg kwijt zijn.”
Josta Vaseur
