In het binnenland van Suriname komen in rivieren veel verschillende stroomversnellingen voor. Een stroomversnelling wordt ook wel een sula genoemd in het Surinaams. Een sula is het gedeelte van een waterloop waar de stroming snel is en waar de oppervlakte normaliter gebroken wordt door rotsen en of rotsblokken. In het regenseizoen zijn de waterstanden het hoogst. Hierdoor zijn de sula’s in minder sterk. In de droge tijd is het water wat aan de lage kant en komen de rotsen die de sula’s veroorzaken boven het water te liggen. Hierdoor zijn de sula’s veel agressiever, maar voor velen wel mooier om te zien. Je hebt grote en kleine, maar ook minder gevaarlijke en zeer gevaarlijke sula’s.
Varen over zo’n sula is niet altijd makkelijk. Het komt af en toe voor dat boten kapseizen bij een sula met alle nare gevolgen van dien. Mensen kunnen verdrinken en goederen kunnen verdwijnen in de rivier.
Kwestie van vakmanschap en ervaring
Blanki, afkomstig uit het dorp Pikin Slee, is een ervaren bootsman die al jaren de route vanaf Atjoni verder het Boven Suriname-gebied onderhoudt. Het varen over een sula is vakmanswerk. Het is iets van jaren oefenen. Je kunt er onmogelijk met een volle boot over varen, legt hij uit. Daarom wordt aan de passagiers gevraagd om uit te stappen. Als de boot minder zwaar is kun je makkelijk door de sula’s manoeuvreren. Als bootsman leun je ook zwaar op je koelaman (dat is de persoon helemaal voorin die de motorist de weg wijst). De moeilijke sula’s in het Boven Suriname-gebied om over te varen zijn de Jaw Jaw dan, Felulasi sula, Bookule, Akaa kapusa, Apeesina, Tapawatra en Gran dan.
Van jongs af geleerd
In zo’n boot wordt van alles vervoerd van zinkplaten, bankstel, bedden, kruiwagen, gasbommen, regentonnen, bouwmaterialen, brandstofvaten tot tractoren en wagens. Soms worden twee boten aan elkaar vast getimmerd om bijvoorbeeld tractoren en wagens te kunnen vervoeren. Lovo, die veel toeristen vervoerd naar het gebied, geeft aan dat de niet binnenland bewoners zo’n trip als zeer enerverend en avontuurlijk ervaren. Je hebt altijd van de mensen die bang zijn en soms gillen van angst bij het naderen van een sula, maar als ervaren bootsman stelt hij ze altijd gerust. Het besturen van een boot wordt vanaf jongs af geleerd en veel oefenen.
Grotere boten in Boven Marowijne-gebied
In tegenstelling tot de boten in het Boven Suriname-gebied zijn de boten in het Boven Marowijne-, Tapanahoni- en Lawa-gebied veel groter. Er is veel vrachtvervoer in dit gebied vandaar dat er buitenboordmotoren gebruikt worden met een veel groter vermogen. Er zijn boten in dit gebied die in een keer ongeveer 70 tot 80 vaten brandstof kunnen vervoeren. Ook heb je veel grotere en zeer gevaarlijke sula’s. Frans, die meer dan 30 jaren deze route onderhoudt, zegt dat Singa Téte, Poli Gudu, Man Kaba, Sisibi sula en de Gran olo sula de grote en meest gevaarlijke sula’s zijn in dat gebied. Je moet enorme ervaring en kennis hebben van het varen om door deze sula’s te gaan. Bootsmannen die in de leer zijn varen niet door deze sula’s. Die varen meestal bij hoog waterstand en waar er geen sula’s zijn. Een belangrijke kennis die je moet hebben bij het varen op de rivier is de vaargeul.
Over het algemeen zijn de sula’s gevaarlijker en moeilijk te bevaren in de droge tijd. Een verkeerde manoeuvre van de bootsman kan fataal aflopen. Dus je moet goed kunnen varen en navigeren in deze periode. De reis duurt meestal langer, omdat je soms niet over bepaalde sula’skunt varen met vracht. Dan is het uitladen en dan weer inladen. Passagiers moeten ook uitstappen en meestal via een bospaadje langs een sula de andere kant bereiken.
Er doen zich soms ongelukken voor waarbij meestal de vracht en buitenboordmotoren verloren gaan. Maar, een grote drama waarbij meerdere personen zijn verdronken kan men zich niet herinneren.
VP
