‘Communiceer, temporiseer en spreid de maatregelen!’
Een groep burgers, voornamelijk aanhangers van de vorige regering, protesteerde zaterdag 9 januari voor De Nationale Assemblée tegen het beleid van de regering-Santokhi. Zij vinden dat de situatie onder de huidige regering niet beter is geworden en vrezen de gevolgen van samenwerking met het IMF. Even leek het erop dat het parlement als in Washington bestormd zou worden, maar een handvol dienders verhinderde deze quasi-bestorming. De initiatiefnemer van het protest, Sibrano Pique, heeft vervolgacties aangekondigd. Is de situatie in Suriname werkelijk zo slecht? Ja, de situatie in Suriname is werkelijk zo slecht.
Het inkomen van veel gezinnen is de afgelopen jaren niet of nauwelijks verhoogd, terwijl de waarde van de Surinaamse dollar in vijf jaar met 80% is gedaald. Veel Surinamers leven onder de armoedegrens. Zij geloven niet meer in de beloftes van Santokhi. Hij verspeelde zijn krediet doordat hij zijn echtgenote bevoordeelde met functies waarvoor zij niet gekwalificeerd is. De vicepresident overtroefde hem zelfs met het aantal benoemingen van familieleden. Ondanks de brede kritiek werden deze benoemingen nog niet teruggedraaid, maar deed men er een schepje bovenop met de benoeming van een ongeschoolde drugscrimineel als beleidsadviseur van het Surinaamse ministerie van Regionale Ontwikkeling en Sport en directeur van het NIS.
Het is roekeloos dat de regering-Santokhi haar krediet verspeelt omdat de realisatie van de regeringsplannen veel tijd vraagt. Wanneer de regering het te bont maakt, wordt haar deze tijd niet gegund. De communicatie over de plannen en de beoogde realisatie daarvan in een realistisch tijdpad moet beter. Die mening is ook de Sociaal Economische Raad toegedaan in haar advies over de regeringsplannen. De SER zond eind oktober 2020 haar adviesrapportage aan de president over de nota ‘Beleid tot macro-economisch herstel 3de kwartaal tot en met eind 2021’. ‘De SER is ernstig bezorgd over de mogelijke impact van de maatregelen op de koopkracht en de levensstandaard van de burgers o.a. op de werkende klasse en de ondernemers in Suriname.’ Wat is de essentie van de aanbevelingen van de SER?
De SER deelt de mening van de regering dat de situatie in het land maatregelen op korte termijn noodzakelijk maakt, maar vindt dat de sociale partners in een eerder stadium bij de ontwikkeling van de plannen betrokken hadden moeten worden. De SER stipt de volgende algemene verbeterpunten aan. Het pakket aan maatregelen moet zo duidelijk en volledig mogelijk zijn. De gevolgen van de maatregelen voor de overheid en voor de private sector zullen beter doorgerekend moeten worden. Het flankerend beleid is nog niet volledig en te veel beperkt tot de sociaal zwakkeren. De resultaten van de doorrekening moeten bij de uitvoering worden meegenomen om ontwrichting van sociale en economische verhoudingen te voorkomen. Tot slot is de SER van mening dat de gevolgen ook per sector en per regio in beeld moeten worden gebracht.
De SER onthoudt zich van advies over aanpassing van de officiële wisselkoers, omdat deze inmiddels was doorgevoerd. Daarmee laat zij de mogelijkheid onbenut om de regering te adviseren de koers volledig vrij te geven, wat objectieve prijsvorming ten goede zou komen en speculatie op de parallelle markt voorkomt. De SER hamert erop dat institutionele versterking van de belastingdienst en goede controlemechanismen met sanctiemogelijkheden, noodzakelijk zijn voor het succes van de fiscale maatregelen. Dat zou al binnen de bestaande wetgeving leiden tot hogere opbrengsten. De SER staat achter het voornemen om objectsubsidies van de overheid aan energie- en waterbedrijven af te schaffen, maar doorbelasting van de daadwerkelijke kosten aan de klanten mag pas wanneer deze bedrijven efficiënt werken. Deze bedrijven moeten dus goed worden doorgelicht. Aan sociaal zwakkeren zou een lager tarief kunnen worden aangeboden volgens de SER. Naar mijn mening heeft het de voorkeur om niet met tarieven van nutsbedrijven inkomenspolitiek te bedrijven, maar moet dit worden opgelost door burgers met een toereikend inkomen een bestaansminimum te garanderen.
De SER staat in beginsel achter een aantal tariefsverhogingen voor belastingen en heffingen maar vraagt naar de argumenten voor bepaalde tarieven en om doorrekening van de gevolgen ervan. De royalty’s voor de kleinschalige goudwinning zouden volgens de SER naar een zo hoog mogelijk niveau kunnen worden opgetrokken, zolang daarmee de concurrentiepositie van Suriname behouden blijft. Evenzo staat de SER volledig achter een herschikking van de vrijstellingen voor bedrijven op kapitaalinvesteringen en halffabricaten, omdat de overheid daardoor veel inkomsten misloopt.
De SER verwacht een grotere ambitie van de regering bij de hervorming van het overheidsapparaat. Bezuinigen met 10% vindt de SER te weinig. Er zit te veel ‘lucht’ in de begroting volgens de SER, de overheidsuitgaven zouden meer naar beneden moeten. De SER wijst erop dat de regering veel lasten afwentelt op de burgers en de kans niet benut om het mes in de overheidsbegroting te zetten. Het is toch alom bekend dat Suriname wordt geteisterd door een kolossaal en inefficiënt overheidsapparaat. De SER vraagt daarom terecht prioriteit te geven aan forse reductie van de kosten van de publieke sector. Een doelstelling van 25% bezuiniging in twee jaar kan volgens de SER een goed uitgangspunt zijn.
De SER benadrukt nog eens dat de begrote uitgaven aan rente en aflossingen voor de staatsschuld, hoger zijn dan het totaal van de begrote inkomsten van de overheid! Er is dus budgettair geen enkele ruimte om andere uitgaven te doen dan het betalen van rente en aflossing. Het mag duidelijk zijn dat de staatsschuld moet worden geherstructureerd. De SER onderkent dat een tijdelijke solidariteitsheffing voor hogere inkomens een goed instrument is om extra inkomsten te verkrijgen. De belastingschijven voor de lagere inkomens moeten gelijktijdig worden aangepast. De SER staat ook volledig achter de invoering van btw, die meermalen is uitgesteld, wanneer de inkomstenbelasting wordt verlaagd.
Verbetering van het sociaal vangnet heeft de steun van de SER wanneer de maatregelen weloverwogen en gedoseerd worden ingevoerd. Het is belangrijk om de doelgroep goed af te bakenen. De distributiemethoden voor voedselpakketten zijn volgens de SER achterhaald, mensonterend en in strijd met de COVID-19-protocollen. De SER stelt voor om voedselbonnen te overwegen die de burger naar eigen keuze kan besteden. De SER bepleit voorts verschuiving van objectsubsidie naar subjectsubsidie voor onder andere elektriciteit, kookgas en openbaar transport voor zwakke huishoudens. De regering zou hier de tarieven van Telesur bij moeten betrekken. Ook hier heeft fraudegevoelige subjectsubsidie door voedselbonnen en lagere tarieven voor zwakke huishoudens niet mijn voorkeur. Het is beter om een bestaansminimum te garanderen met een toereikend inkomen.
De SER ondersteunt het voorstel van de regering om een staatsobligatie uit te geven onder de voorwaarden die de regering heeft voorgesteld, maar wijst er terecht op dat de opbrengsten niet mogen worden aangewend voor budgettaire doeleinden. Het doel zou moeten zijn het aflossen van bestaande binnenlandse schulden en het financieren van kapitaalinvesteringen. De obligatielening zou volgens de regering afgelost moeten worden uit toekomstige verdiensten uit de oliesector. De SER vraagt de regering hier nog eens goed naar te kijken want er lijken meerdere plannen te zijn voor de aanwending van deze verdiensten. Of voldoende vertrouwen bij beleggers bestaat voor de succesvolle plaatsing van de obligatie, is volgens de SER lang niet zeker.
De SER rond haar advies af met een pleidooi voor doorrekening van de maatregelen, presentatie van de gevolgen en overleg met de sociale partners. Het draagvlak wordt volgens de SER vergroot door goede communicatie, getemporiseerde invoering en spreiding van de maatregelen. Ik stel vast dat de SER de maatregelen van de overheid positief-kritisch heeft beoordeeld. De kern van de maatregelen is voldoende maar er moet nog flink aan bijgeschaafd worden om van een goed en evenwichtig pakket te kunnen spreken. Het spreekt voor zich dat in dit stadium slechts sprake is van puinruimen. Stimulering en ontwikkeling van de binnenlandse economie vraagt later volop aandacht.
De regering-Santokhi heeft er alle belang bij om het vertrouwen van het volk niet langer te beschamen, zodat zij de tijd krijgt om de beleidsmaatregelen vol goede intenties daadwerkelijk te realiseren. De verkiezingsoverwinning en het politieke leiderschap is de president en de vicepresident naar het hoofd gestegen. Zij kunnen deze weelde niet dragen en hebben zichzelf en familieleden privileges toegekend. Daar moet snel een einde aan worden gemaakt. Om het vertrouwen te herstellen moeten eerst de foute benoemingen van familieleden en vrienden worden teruggedraaid. Daarna moeten de heren het goede voorbeeld geven, met beide benen op de grond blijven staan, en dienend zijn aan het Surinaamse volk. De kans is dan groter dat de regeringsplannen tot tevredenheid van alle Surinamers kunnen worden gerealiseerd.
Hans Moison
