Symptoombestrijding of structurele oplossing?
In maart 2020 ontstond grote maatschappelijke onrust toen de vorige regeringscoalitie met gelegenheidswetgeving trachtte de valutakoersen te beheersen. Deskundigen zijn het erover eens dat de waarde van de Surinaamse dollar alleen op peil blijft wanneer de onderliggende economische, financiële en monetaire parameters op orde zijn. De belangrijkste daarvan zijn de dekking van het Surinaamse geld dat de Centrale Bank van Suriname in omloop brengt, in de vorm van goud en deviezen – zoals converteerbare valuta en waardepapieren – en de productie- en exportcapaciteit van de Surinaamse economie. Aan beide schort het.
Onder de vorige regering is de Centrale Bank van Suriname leeggeroofd waardoor deze technisch failliet is en vrijwel geen deviezenvoorraad heeft. De Centrale Bank van Suriname wordt op de been gehouden door de kasreserves van de algemene banken die ook voor een deel gestolen zijn. Suriname produceert en exporteert al jaren te weinig om voldoende vreemde valuta te ontvangen om in de behoefte voor de import te voorzien. Suriname wordt geteisterd door een grote parallelle economie in vreemde valuta. Dat zijn de oorzaken van de zwakke Surinaamse dollar en de aanleiding voor de devaluatie in 2020, die eufemistisch unificatie wordt genoemd. Om de wisselkoers te stabiliseren moeten deze oorzaken worden weggenomen. Dat vraagt veel tijd en een grote inspanning. Het bestrijden van symptomen heeft geen zin.
De regering-Santokhi zegt de oorzaken van de instabiele wisselkoers te hebben geïdentificeerd en bereidt maatregelen voor om deze te stabiliseren. Er zijn volgens de regering vijf oorzaken van de instabiele wisselkoers. De eerste oorzaak is het tekort aan Amerikaanse dollars door de inbeslagname van de geldzending door Nederland in mei 2018. Daardoor stagneerde de inwisseling van euro’s tegen Amerikaanse dollars. De tweede oorzaak is vermeende speculatie. De derde oorzaak is dat exporteurs hun opbrengsten in vreemde valuta niet in Suriname zouden ontvangen. De vierde oorzaak is dat importen niet vanuit Suriname zouden worden betaald. De vijfde oorzaak is dat buitenlandse bedrijven op de Surinaamse markt de schaarse vreemde valuta zouden opkopen.
Er is overleg gaande met Nederland en de Verenigde Staten om de internationale geldtransporten weer op gang te brengen. De regering heeft de Centrale Bank van Suriname gevraagd om hard op te treden tegen speculatie. Exporteurs zullen vanaf januari 2021 de gehele opbrengst in vreemde valuta naar Suriname moeten halen en ten minste 30% daarvan moeten inwisselen bij de Centrale Bank van Suriname tegen de nadelige vastgestelde koers. Importeurs zullen vanaf januari moeten aantonen dat de betalingen in vreemde valuta vanuit Suriname worden gedaan. Maatregelen tegen de opkoop van de schaarse vreemde valuta in Suriname zullen nog worden uitgewerkt. Een aangepaste valutawet zal binnenkort aan De Nationale Assemblée worden voorgelegd.
Maar waarom hebben andere landen hier geen last van? Waarom kunnen andere landen onbelemmerd geldtransporten uitvoeren? Waarom wordt niet met de meeste andere valuta gespeculeerd? Waarom lopen geldstromen van exporten en importen in andere landen niet via het buitenland? De meeste andere landen hebben hier geen last van omdat dit de symptomen zijn van een land in grote economische, financiële en monetaire problemen. De maatregelen die de regering-Santokhi neemt hebben veel weg van symptoombestrijding. De beoogde wetgeving lijkt niet veel beter dan de gelegenheidswetgeving van de vorige regering. Het is simpelweg niet mogelijk om de waarde van de Surinaamse dollar met wetgeving te stabiliseren. Daar zijn andere maatregelen voor nodig zodat de economische, financiële en monetaire problemen worden verholpen.
De primaire reactie van een regering die zich geconfronteerd ziet met problemen is om met strenge regels de vrijheden in te perken en problemen cosmetisch te maskeren. Het is een betere oplossing om juist onnodige beperkingen op te heffen en de markt grotendeels zijn werk te laten doen. De vaste wisselkoers van de Surinaamse dollar moet worden losgelaten. Wanneer dat leidt tot grote schommelingen zijn daar andere oorzaken voor. Zo zullen de balans en de deviezenvoorraad van de Centrale Bank van Suriname moeten worden ondersteund door een kapitaalinjectie van de overheid. De herstructurering van de staatsschuld moet niet primair tot doel hebben dat de overheid haar operationele verplichtingen kan nakomen maar dat de uitgeholde instituten zoals de Centrale Bank van Suriname, de ministeries en de parastatale instellingen en bedrijven er financieel weer goed voorstaan. Wanneer andere landen en buitenlandse banken voldoende vertrouwen hebben in de Surinaamse maatregelen ter bestrijding van witwassen en crimineel geld, dan zijn internationale geldtransacties en -transporten zonder belemmeringen mogelijk. Maar het lukt de meeste Surinaamse banken niet eens om tijdig hun cijfers te publiceren. De Centrale Bank van Suriname loopt hiermee nog jaren achter. Dan vraag je om ‘derisking’, het verbreken van de samenwerking door buitenlandse banken vanwege het hoge risico van Suriname.
Het gaat te ver om alle maatregelen te noemen die nodig zijn om Suriname er economisch, financieel en monetair weer bovenop te krijgen. De plannen op middellange en lange termijn van de overheid moeten hierin voorzien. Belangrijk is dat bij alle beleidsinitiatieven voorop staat dat een gezonde economie geen dwangmaatregelen nodig heeft zoals de regering-Santokhi nu voorstelt, maar dat deze ook als lapmiddel niet het beoogde effect zullen hebben. Het vertrouwen in de overheid moet worden hersteld doordat de overheid zich inzet voor het volk en niet familie en vrienden aan mooie functies helpt of laat genieten van privileges. Zolang de president en de vicepresident keer op keer het verkeerde voorbeeld geven, blijft Suriname de risee van de internationale gemeenschap en zal de Surinaamse gemeenschap in het buitenland afstand bewaren. Waarom zou iemand willen investeren in een land waarvan de president en de vicepresident hun eigen functies niet serieus nemen? De bevoordeling van familie en vrienden moet eerst worden teruggedraaid.
De regering-Santokhi zal moeten werken aan een Suriname waarin het loont om te ondernemen, productief te zijn en te exporteren. Suriname moet zich ontdoen van de kolossale publieke sector die geen opbrengsten genereert. Het aantal improductieve dagen per jaar moet drastisch worden teruggebracht. Een bloeiende economie en een gezonde private sector vormen de basis voor een financieel gezonde overheid en sterke monetaire instituten. Onder die omstandigheden is er geen aanleiding om te speculeren met vreemde valuta en is het vanzelfsprekend dat de geldstromen in Surinaamse dollar en in vreemde valuta via bankrekeningen bij Surinaamse banken worden geleid. Dan zijn een valutawet en andere cosmetische maatregelen niet nodig.
Hans Moison, 29 december 2020
