Het boek ‘Wij slaven van Suriname’ van Anton de Kom won vorige week vrijdag de prijs van het NPO Radio 1. Hiermee werd het boek in Nederland uitverkozen tot ‘Non-Fictieboek van het Jaar 2020’. Carl Haarnack, bestuurslid van de Anton de Kom stichting Nederland, zegt hiermee heel blij te zijn. De stichting werd in 1985 opgericht door de familie van De Kom. “Het belang van deze prijs is dat ook de mensen in de provincies weten dat Anton De Kom heeft bestaan en een boek heeft geschreven”, merkt Haarnack allereerst op.
De populariteit van het 86 jaar geleden gepubliceerde meesterwerk van De Kom staat niet op zichzelf. Anton de Kom is dit jaar opgenomen in de Nederlandse Canon. Daarmee verkreeg hij postuum de eer om als eerste Surinamer opgenomen te worden in deze exclusieve groep. Bovendien kwam de uitgever dit jaar met een herziene druk, waarvan tot nu toe maar liefst 20.000 exemplaren zijn verkocht. Het vuur van de literaire geest van de Kom is daarmee allerminst gedoofd en lijkt Nederland te veroveren. Het boek is ook in Suriname ondertussen uitverkocht bij boekhandel Vaco. “Volgend jaar weer, zegt een medewerkster”.
Belangrijk
Het boek is zowel voor de Nederlandse koloniale geschiedenis als de geschiedenis van Suriname belangrijk, zegt Haarnack. “Die Nederlandse koloniale geschiedenis in Suriname, die velen niet wilden zien, staat nu opeens in de belangstelling. Vorig jaar bleek dat al met de grote Suriname tentoonstelling in de Nieuwe Kerk en de tentoonstelling in het museum van Loon.” Haarnack noemt ook de kunsttentoonstelling in het Stedelijk Museum. Deze trend is ook te verwachten in de Koninklijke Bibliotheek binnenkort. Anton de Kom blijkt het boegbeeld te zijn om het koloniaal verhaal gestalte te geven.
Niet vergissen
Toch moeten we ons niet vergissen. Lang niet altijd werd de Kom als held gezien. In de jaren ’30 van de vorige eeuw werd de Kom in Suriname niet gezien als held maar als lastpak. “Het besef dringt nu door hoe tragisch de Kom is omgekomen in een Duits concentratiekamp”.
Symbolische waarde
Elk jaar verschijnen er wel boeken door, voor en over Surinamers vertelt Haarnack. Het boek van De Kom onderscheidt zich echter door de symbolische waarde, omdat De Kom als volksjongen uit de eigen gelederen een hele kritische aanklacht schreef over de koloniale geschiedenis nog voordat mensen hiernaar wilden kijken. De Kom schreef niet met het doel om een mooi boek te schrijven, maar gaf inzage in hoe Europese planters slaven behandelden, vrouwen mishandelden en kinderen bij hen verwekten. “Dat waren zaken die je in die tijd niet ongestraft kon zeggen”, brengt Haarnack ons weer even in herinnering. “Nu 86 jaar later realiseren wij ons onder welke moeilijke omstandigheden dit boek is geschreven. Volgend jaar maart staat een tentoonstelling daarbij stil in de Koninklijke Bibliotheek. Daar zal getoond worden welke boeken De Kom moest inzien om bepaalde kennis tot zich te nemen. Naast De Kom kan ik weinig mensen opnoemen die uit de Surinaamse gelederen afkomstig zijn en die zo kritisch hebben geschreven over het koloniale beleid”, maakt Haarnack duidelijk.
Het is goed dat er een prijs is gewonnen. Een hernieuwde uitgave en een vertaling in het Duits en Engels die in de maak zijn, zorgen voor meer bekendheid. Dat alles tezamen is een signaal aan ons allemaal dat we bezig zijn met de nieuwe vaststelling van de Nederlandse koloniale geschiedenis vanuit een ander perspectief, het perspectief van degenen die zijn onderdrukt. Het verhaal wordt daarmee dan niet meer top down vertelt vanuit een koloniaal perspectief maar komt vanuit de belevingswereld van de individuen die deel uitmaakten van de samenleving, valt uit de woorden van Haarnack op te maken. Hierbij wordt de rol van de Nederlandse overheid ook aan de kaak gesteld. De Kom is een van onze helden en ieder land heeft helden nodig, maar De Kom was ook een mens. Er wordt momenteel gewerkt aan eerherstel van De Kom via een motie in het Nederlandse parlement. Dat is voor hem belangrijk als vader, grootvader en als familie vanwege het leed dat zijn gezinsleden hebben moeten ondergaan.
RB
