Het parlement kan zelfstandiger optreden in onderzoeken wanneer het gebruik maakt van het enquêterecht. DNA-lid Cheryl Dijksteel namens de VHP kijkt naar de relatie tussen het enquêterecht en openbaarheid van bestuur. Het parlement heeft verschillende instrumenten om goed bestuur af te kunnen dwingen. Enkele hiervan zijn het recht van interpellatie, recht van amendement en het recht van initiatief. Bij interpellatie is er een wezenlijk verschil, namelijk dat de regering er nog tussenkomt. “Je bent dan nog afhankelijk van de antwoorden die de regering je geeft ten aanzien van een onderwerp”, merkt Dijksteel op.
Bij het enquêterecht heeft het parlement het recht om buiten de regering om vragen te stellen. Dijksteel licht toe dat vragen rechtstreeks gesteld kunnen worden aan een parastataal bedrijf tijdens een onderzoek. Hierdoor heeft het parlement een grotere zelfstandigheid. “Dit vergroot objectiviteit”, laat het DNA-lid weten. De controlerende taak van het parlement verbetert hierdoor vanwege de grotere bewegingsruimte om zelf achter de feiten aan te gaan. Onze huidige grondwet schrijft het enquêterecht voor in artikel 79. Gezien het belang van de wet zou dit bij meerderheid moeten worden aangenomen.
Meer zelfstandigheid
Bij het onderzoeken van parastatale bedrijven zorgt het enquêterecht voor de mogelijkheid om zaken te onderzoeken. Ernstige issues in landsbelang kunnen door de oppositie en coalitie worden onderzocht. Bij iets ernstigs kan via het enquêterecht, buiten de regering om, een zo objectief mogelijk onderzoek ingesteld worden. Dit zorgt voor een extra dimensie vanwege de samenwerking tussen oppositie en coalitie. Kijkend naar toepassingsvoorbeelden in het buitenland wijst Dijksteel op het risico dat het recht gebruikt kan worden als propagandamiddel. Verder is het recht van enquête een controlemiddel om zaken te onderzoeken. “Je hoeft niet eerst de regering of president te horen.” Als derde mogelijkheid kan het enquêterecht als preventiemiddel gelden om verergering van misstanden te voorkomen.
Openbaarheid van bestuur
Openheid en transparantie zijn nodig in een gezonde democratie. De relatie tussen openbaarheid van bestuur met het enquêterecht is dat de burger de kans heeft om als klokkenluider op te treden om zaken aan de kaak te stellen, waardoor onderzoek mogelijk is. Deze burgerparticipatie is een belangrijke pijler van openbaarheid van bestuur. De betrokkenheid van een individu neemt daardoor toe. Het enquêterecht kan daardoor openbaarheid van bestuur stimuleren. Dijksteel geeft aan dat openbaarheid toeneemt, omdat in principe de regering niet nodig is om achter bepaalde informatie te gaan. Op die manier kunnen misstanden worden aangetoond. Het enquêterecht is daarom een belangrijk instrument.
Initiatiefwet
Vorig jaar, in 2019, heeft de huidige voorzitter van het parlement, Marinus Bee, een initiatiefwet ingediend met betrekking tot het enquêterecht voor implementatie. Hij deed dit nog als parlementslid namens de Abop. Dijksteel: “Indien deze wet wordt geëffectueerd, dan zal het enquêterecht de openbaarheid van bestuur behoorlijk kunnen bevorderen”.
RB
