Vaak kunnen we bij kinderen al enigszins voorspellen welke karaktertrekken bij hem of haar als volwassene zullen overheersen. Het ene kind is erg dominant dus zal hij als volwassene altijd willen overheersen. Het verlegen kind zal zich laten overheersen. De ander is driftig en zal als een vechtersbaas door het leven gaan. Weer een ander is als kind erg onzeker en hij of zij zal zich altijd laten gebruiken door anderen en tenslotte degene die anderen ertoe aanzet om kwaad te doen maar nooit zelf zijn handen zal vuil maken. Hij zal altijd ontkennen en zichzelf proberen schoon te praten en roepen ‘it isn’t me.’ Bij een kind kunnen we nog als excuus aanvoeren dat het nog maar een kind is en hoop koesteren dat hij of zij deze eigenschap als volwassene wel zal zijn ontgroeid. Maar bij volwassenen hoeven we geen hoop te koesteren dat die persoon het zal kwijtraken. Bij een volwassene sla je het, bij wijze van spreken, er niet meer uit. Een blik om ons heen laat zien dat al deze karaktereigenschappen nog bij veel volwassenen voorkomen. Ze hebben het bij het ouder worden dus niet kunnen ontgroeien.
Heel wat volwassen mensen laten zich voor het karretje spannen van een ander. De reden hiervan is vaak dat ze zwak zijn en zich makkelijk laten overhalen of om geld. Ze stelen, frauderen, liegen en moorden voor een ander omdat ze zwak zijn of uit hebzucht. Degene die aanzet tot kwaad heeft de gave om je over te halen of hij lokt je in de val door een flink geldbedrag neer te tellen. Hij is sluw want hij maakt bewust zijn eigen handen nooit vuil en hij zorgt ervoor dat zijn naam nergens genoteerd staat. Hij is echter wel de plannenmaker en incasseert het grootste deel van de buit maar blijft bewust buiten schot. Zo iemand moet van karakter ook erg dominant zijn om anderen ertoe aan te zetten om te doen wat hij wilt. Nog een opvallende eigenschap is dat als het kwaad aan het licht komt, blijft hij in alle toonaarden ontkennen. Hij zal zichzelf kost wat kost beschermen en zichzelf wijs maken dat ontkennen hetzelfde is als oplossen. Als je ontkent, verdwijnt het wel.
Ontkenning kent vele gezichten:
– de zelf-illusionist: die maakt zichzelf wijs dat er niets aan hem veranderd hoeft te worden.
– de hardline ontkenner: die ontkent alle betrokkenheid.
– de mooi weer speler: die doet alsof er helemaal niets aan de hand is. Bijvoorbeeld een verslaafde aan drugs of alcohol, blijft mooi weer spelen en zijn problemen minimaliseren.
Liegen is iets anders dan ontkennen. Meestal ontkennen mensen de waarheid omdat er diep van binnen schaamte, schuldgevoel, angst en machteloosheid kan schuilgaan. Wanneer ze de feiten onder ogen moeten zien, zouden ze in actie moeten komen en de verantwoording moeten nemen en daar schrikken ze voor terug. Het valt ook niet mee om de vaak pijnlijke waarheid onder ogen te komen en eigenlijk is ontkenning niet meer dan een sterk psychisch afweermechanisme.
Wat liegen betreft, kunnen we onderscheid maken tussen twee soorten, namelijk de leugenaars die zich bewust zijn van hun leugens en de leugenaars die werkelijk geloven dat ze de waarheid vertellen. Deze laatste groep lijdt aan wanen of pseudologia fantastica. Ze zijn de grip op de realiteit kwijt en liegen zoveel dat ze zelf niet meer weten wat een leugen is en wat niet. Omdat hun leven van leugens aan elkaar hangt en ze niet meer weten wat de waarheid is, blijft het patroon van liegen aanwezig. Het wordt zelfs steeds erger, waarbij ook hun herinneringen uit leugens bestaan. Dit soort leugenaars heeft een groot probleem. Het is namelijk moeilijk om hiervan af te komen en weer terug in de realiteit te geraken. Dan is er nog de pathologische leugenaar. Pathologisch liegen kan voortkomen uit een psychische aandoening als een persoonlijkheidsstoornis. Het komt erop neer dat deze personen ontzettend veel leugens vertellen, zelfs over de kleinste dingen. Dit vertellen van leugens komt voort uit een onbedwingbare drang om te liegen. Pathologische leugenaars zijn zich er echter van bewust dat ze leugens vertellen. Dit bewuste liegen kan verschillende doelen hebben zoals bijvoorbeeld persoonlijk gewin of jezelf groter voordoen dan je werkelijk bent. De narcist zou geschaard kunnen worden onder de noemer pathologische leugenaar. Bij narcisten zal het echter misschien minder de drang zijn, maar meer de noodzaak. Een kenmerkende eigenschap van narcisme is grootheidswaanzin. Dit betekent dat narcisten zich beter voelen dan anderen, zich groter voordoen dan ze werkelijk zijn en zich alleen willen meten met personen of instellingen die in hun ogen “gelijk” zijn. Narcisten zijn vaak goede leugenaars en kunnen zeer manipulatief zijn. Ze zullen je dus ook snel kunnen inpalmen. Het leven van narcisten is gericht op zichzelf en hun eigen behoeften. En één van die behoeften is het krijgen van bewondering. Een narcist zal er alles aan doen om hun macht te behouden en vooral geen macht uit handen te geven. Het manipulatieve gedrag van een narcist, om alles te krijgen zoals hij wil, zorgt vaak voor vele leugens. Hij zal nooit echt van een ander kunnen houden, hij houdt eigenlijk alleen echt van zichzelf. Als ik kijk naar al die onwaarheden die hij regelmatig heeft geuit, vraag ik me af onder welke categorie de ex-president geschaard moet worden. Hij zei bijvoorbeeld dat het land er financieel goed voor stond terwijl we failliet waren, hij zei dat de koers niet omhoog zou gaan, hij kwam zijn mooie beloften aan het volk niet na, hij beloofde keer op keer om zijn schuldeisers te betalen, maar kwam niet over de brug. Ook heeft hij vaak ontkend verantwoordelijk te zijn voor de 8 december moorden. Hij zei zelfs dat hij tijdens het moorden niet aanwezig was en dat de slachtoffers op de vlucht zijn neergeschoten. Men is er na een proces van jaren achter gekomen dat hij heeft gelogen en zijn medeplegers tot zwijgen heeft gedwongen. De aanslagen waren bewust gepland en hij heeft opdracht gegeven tot die moorden. Hij wilt dus de schuld afschuiven op anderen en blijft roepen ‘it isn’t me.’ Hij weigert de verantwoordelijkheid voor die moorden op zich te nemen en nog erger, hij weigert volk en nabestaanden zijn excuus aan te bieden. De vraag is echter, is hij een pathologische leugenaar of lijdt hij aan wanen en is hij de grip op de werkelijkheid kwijt? (Pseudologia fantastica.) Met andere woorden heeft hij bewust gelogen en zal er keihard afgerekend moeten worden met deze leugens of is zo iemand psychisch ziek en moet je medelijden met hem hebben? Logisch en begrijpelijk dat de meningen onder het volk over deze man zeer verdeeld zullen zijn. De mens heeft de neiging om aanklager, jury en rechter te willen zijn. Hoewel elk mens recht heeft op zijn eigen gedachten, zou ik toch willen adviseren om het oordelen en straffen over te laten aan de almachtige. Hij alleen weet hoe Hij straft en wanneer Hij straft. De schuldigen aan de 8 dec moorden hadden bijvoorbeeld gedacht dat niemand ooit achter hun diep bewaarde geheim zou komen en dat ze ermee zouden wegkomen. De waarheid zou nooit aan het licht komen. Maar na 30 jaar staan ze toch voor hun schepper om verantwoording af te leggen omdat geen enkele leugen het eeuwige leven heeft.
“If you tell the truth, it becomes a part of your past. If you tell a lie, it becomes a part of your future.” ( Martin Luther King)
Josta Vaseur
