Vandaag is het de ‘Internationale Dag van de Beroerte. De ‘World Stroke Organization’ heeft 29 oktober uitgeroepen tot de ‘Wereld Beroerte Dag’ (World Stroke Day). Op deze dag staan mensen wereldwijd stil bij zowel het voorkomen van een beroerte als het leven met de gevolgen van een beroerte. Een beroerte staat ook wel bekend als een CVA welke een afkorting is voor Cerebro Vasculair Accident. Letterlijk vertaald betekent CVA: ongeluk in de hersenbloedvaten. Bij een CVA barst er een bloedvaatje (hersenbloeding) of raakt verstopt (herseninfarct). In beide gevallen krijgt een deel van de hersenen geen bloed meer. Het getroffen gedeelte van de hersenen krijgt daardoor te weinig zuurstof en raakt beschadigd.
In de meeste gevallen zijn de gevolgen van een beroerte heel ingrijpend en kunnen leiden tot blijvende (lichamelijke) beperkingen. Dit is afhankelijk van welk deel van de hersenen is beschadigd en de grootte van het beschadigd hersengebied. De stoornissen en de ernst van de stoornissen verschillen van persoon tot persoon en variëren van beperkingen in het bewegen (halfzijdige verlamming), praten, lezen en/of schrijven tot stoornissen in het denken, waarnemen, het gedrag en het gevoelsleven. Dit artikel zal zich focussen op lichamelijke beweging en/of sporten na een CVA.
Belang van bewegen na een CVA
Niets lijkt zo alledaags als bewegen. Lopen, fietsen, een balletje trappen, u doet het meestal zonder erbij na te denken. Maar voor mensen met een hersenaandoening is bewegen niet altijd zo vanzelfsprekend. Zij moeten bewust nadenken om al zittend of lopend in evenwicht te blijven. Toch is het belangrijk dat mensen met een beroerte regelmatig blijven bewegen. Regelmatig bewegen heeft een positieve invloed op de gezondheid en is bovendien een leuke bezigheid. Dit geldt voor jong en oud, chronisch ziek of niet. Als je een beroerte hebt, betekent dit dus niet dat je niet meer kunt sporten of bewegen. Het is juist goed om te blijven bewegen! Het houdt uw conditie in stand (u raakt minder snel vermoeid), uw zelfvertrouwen neemt toe en u slaapt beter. U zult zien dat u zich een stuk prettiger voelt wanneer u regelmatig in beweging komt. Daarnaast helpt lichaamsbeweging bij het voorkomen of terugdringen van overgewicht en werkt het ontspannend en stress verminderend. Regelmatig bewegen is belangrijk in het doorbreken van het depressief gevoel en gedrag. Bewegen is ook belangrijk voor het leggen van (nieuwe) contacten. Mensen met een CVA raken vaak in een isolement doordat het aantal activiteiten buitenshuis afneemt. Tevens levert bewegen met lotgenoten herkenning op. U kunt handige tips uitwisselen. Tenslotte kunt u met regelmatige lichaamsbeweging voor zorgen dat de kans op een nieuw CVA afneemt, want dat is niet uitgesloten! Een ongezonde leefstijl na de vorige beroerte, waaronder te weinig of geen regelmatige lichaamsbeweging, kan leiden tot een volgende beroerte.
Voordelen van beweging voor het brein
Driekwart van het totaal aantal hersencellen is betrokken bij beweging. Het is dus goed om te weten hoe lichamelijke beweging gereguleerd wordt door onze hersenen, maar belangrijker nog dat lichamelijke beweging een positief effect heeft op ons brein. Grote delen van de hersenen zijn namelijk verantwoordelijk voor het plannen en het uitvoeren van beweging. Hierbij werken deze hersengebieden samen om o.a. de spierspanning, de houding, het evenwicht, de coördinatie en het starten, stoppen van bewegingen te reguleren, zodat ze vloeiend verlopen. Uit de resultaten van wetenschappelijk onderzoek is er steeds meer bewijs dat de hersenen niet alleen verantwoordelijk zijn voor het sturen van lichaamsbeweging, maar dat regelmatige beweging, op zijn beurt, heel veel positieve effecten heeft op de werking van onze hersenen. Het is dus een “twee richtingsverkeer”; enerzijds sturen de hersenen lichamelijke beweging en anderzijds zorgt voldoende lichamelijke beweging voor gezonde hersenen. Is het niet prachtig hoe u met lichaamsbeweging direct invloed kunt uitoefenen op de gezondheid van uw hersenen.
Enkele van de positieve effecten van lichaamsbeweging op de werking van de hersenen zijn;
- Bewegen zorgt voor een betere doorbloeding in de hersenen;
- Bewegen bevordert de aanmaak van nieuwe hersencellen;
- Bewegen bevordert de mogelijkheid dat hersendelen functies van beschadigde hersenen overnemen (ook hersendelen die verantwoordelijk zijn voor het denken en het geheugen);
- Bewegen kan negatieve gevolgen van stress op de hersenen tegen gaan;
- Bewegen zorgt voor aanmaak van stoffen in de hersenen die ons een prettig gevoel geven.
Hoe (blijven) bewegen?
Bewegen na een beroerte is dus niet optioneel, maar een absolute ‘must’. Maar voor mensen met een beroerte kan dit een hele grote uitdaging zijn. Waar lopen ze tegen aan bij het willen bewegen of sporten? Behalve de lichamelijke beperkingen raken ze snel overprikkeld, snel moe, ze moeten hun grenzen opnieuw leren kennen, raken geconfronteerd met onzekerheid en angst en hebben moeite om zich ertoe te zetten. Herkent u zich hierin en lukt het niet (opnieuw) te beginnen? Geen nood, het is nooit te laat om (opnieuw) te beginnen met bewegen! De biologische processen waardoor beweging een positieve invloed op de hersenen heeft, werken namelijk bij alle leeftijden. Wel wordt u sterk aangeraden om te bewegen onder professionele begeleiding. De fysiotherapeut is bij uitstek de specialist die u goed kan helpen met bewegingsadvies en/of een beweegprogramma op maat, naast het verhelpen van andere klachten van het houdings-en bewegingsapparaat. Vooral in de eerste fase na een beroerte is dit heel belangrijk en noodzakelijk voor optimaal herstel.
Beweging bestaat in talloze vormen. Wetenschappers onderscheiden drie soorten beweging:
- Functioneel bewegen; bedoeld om u te verplaatsen. Hieronder vallen bijvoorbeeld wandelen, fietsen of traplopen.
- Recreatief bewegen; bijvoorbeeld een wandeling of fietstocht in de natuur of groepsactiviteiten zoals aerobics.
- Sporten; intensief bewegen om gezondheidsredenen of voor het plezier.
Deze vormen van bewegen verschillen van elkaar in hoe vaak, hoe lang en hoe intensief u ze uitvoert.
Hoe vaak en hoelang moet ik dan bewegen? – vragen velen met een beroerte zich af. Wetenschappers zijn het erover eens dat dagelijks een half uur aaneengesloten matig intensieve beweging de algehele gezondheid ten goede komt. ‘Matig intensief’ wil zeggen dat uw hartslag omhoog gaat en de ademhaling dieper en sneller wordt tijdens de beweging, waarbij u bij matige intensiteit nog kan praten tijdens de inspanning zonder buiten adem te geraken. Het is dus niet zo dat u elke dag hevig moet sporten om uw hersenen gezond te houden; dagelijks een half uurtje stevig wandelen of flink doorfietsen kan al heel effectief zijn.
Hieronder enkele tips voor het bewegen:
- Kies activiteiten die je leuk vindt en die bij je passen; want dingen tegen uw zin doen werkt niet goed.
- Beweeg samen met anderen die ongeveer net zo fit zijn als jij: gezellig en motiverend;
- Een half uur per dag actief bewegen is een gezond streven;
- Als het niet lukt om dagelijks dertig minuten te bewegen, kunt u beginnen met kortere periodes van bijvoorbeeld tien minuten. Alle beweging is mooi meegenomen.
- Bouw duur, intensiteit en frequentie geleidelijk op;
- Probeer op meer dagen in de week gevarieerd actief te zijn. Bijvoorbeeld door de ene dag te fietsen, de volgende dag een sportactiviteit te doen en dan weer eens een mooie natuurwandeling;
- Af en toe een rustdag inlassen is niet verkeerd.
- Koppel beweging aan andere routines in uw leven, bijvoorbeeld door uw boodschappen op de fiets of lopend te doen, door in uw (werk)pauze een wandeling te maken of door gebruik te maken van de trap in plaats van de lift.
- Stel doelen, bijvoorbeeld om 10.000 stappen per dag te zetten. Dit kunt u meten met een stappenteller of een app op uw mobiele telefoon.
- Blijf uzelf ook tijdens beweegactiviteiten beschermen tegen het Covid-19 virus door u te houden aan de veiligheidsmaatregelen; goede handhygiëne en mondkapje op voor u en eventuele begeleiders/verzorgers en bij voorkeur in de buitenlucht bewegen.
Tenslotte geldt voor iedereen dat er ook negatieve effecten van beweging bestaan, zoals het risico op vallen of blessures. Maar deze risico’s wegen lang niet op tegen de positieve effecten van beweging. U kunt u dus het best laten adviseren door een beweegspecialist, zoals de fysiotherapeut en samen een bewegingsprogramma opstellen dat bij u past en dat u langzaam kunt opbouwen. Blijf binnen uw natuurlijke grenzen, maar blijf bewegen! Want zoals een bekende leuze luidt: “Bewegen is leven, leven is bewegen” en dat geldt ook voor het leven na een beroerte.
Roshni Ramdas & Daphny Lieuw,
(docenten opleiding Fysiotherapie, AdeKUS)
