Wie wil er niet hoog in de organisatie zitten? Wie zou weigeren de man of vrouw op de hoogste trede van de hiërarchie te mogen wezen? Zolang het moment daartoe niet aanbreekt, zal de ambitie voor het bereiken van deze mijlpaal bij veel mensen er wel zijn. Wij willen immers allemaal stappen voorwaarts maken tijdens ons leven. Dus: op naar de top! Naar het hoogste niveau. De klim op de maatschappelijke ladder ondernemen tot het maximale bereikt is. Hiërarchische verhoudingen in het dierenrijk komen ook voor. Wie daar de hoogste gezagsdrager is, staat buiten elke twijfel. Orde een discipline zijn er kenmerkend. Zet daarentegen mensen bij elkaar om een vooraf gesteld doel te realiseren en zie maar, je krijgt zo dikwijls gedonder, er ontstaat gedoe. Opmerkelijk overigens, mensen zetten zichzelf juist neer als wezens die de onderlinge verbondenheid binnen elk groepsverband verlangen. Tenminste: zo wordt beweerd. In woonomgevingen willen de meeste burgers orde en rust die al te vaak uitblijven. Maar wie zal dat proces van saamhorigheid op gang willen brengen? Niemand! Dan maar de buurtmanager erbij betrekken? Het lastige wordt dan, dat de meeste wijkbewoners hun eigen buurtmanager helemaal niet kennen, terwijl omgekeerd deze politiediender zijn of haar werkgebied nauwelijks of niet kent. Stel in ander verband een groep samen voor het gezamenlijk ondernemen van acties waaraan nogal wat verantwoordelijkheden zijn verbonden en vraag vervolgens wie de leiding op zich wil nemen. Wat volgt? Een ijzige stilte. Aan de kantlijn staan en met stemverheffing aangeven hoe het spel gespeeld moet worden? Gegadigden daarvoor zijn volop beschikbaar. Immers, je hoeft je dan nergens zorgen over te maken, ook al wordt jouw stem niet eens gehoord. Het is toch nog altijd zo dat de beste stuurlui aan wal staan? Maar zou het in werkelijkheid altijd zo zijn dat de degene die zich langs het water bevindt, nooit een situatie kan overzien die zich op het kritieke moment aan de blikken van de stuurman of van de motorist onttrekt? Bijvoorbeeld een levensgevaarlijk object in het water, dat afwisselend zichtbaar en onzichtbaar wordt? Ook al is de aanschouwer op afstand, maar een leek, mensen willen nu eenmaal erbij horen. Zij willen gekend en erkend worden. Maar zij willen ook herkend worden als degenen die in het verleden zich van hun beste zijde hebben laten zien. Zij willen niet in het verdomhoekje geplaatst worden. De deskundigheid van een Surinaamse vrouw wordt erkend en valt betrokken persoon de eer te beurt bij te dragen aan het ontwikkelen van een zelfstandig verkiezingsorgaan, dat zich vervolgens moet profileren als gezagsorgaan om op den duur de status van autoriteit te verkrijgen. Dan gaat het om iemand die integer genoeg is om de kar te trekken. Maar ook om iemand die de intentie heeft iets goeds voor de samenleving te doen. Intenties raken immers onze motieven, onze drijfveren, dat wat wij willen realiseren. Integriteit staat in directe relatie tot geïntegreerdheid. Het is niet voor niets dat deze twee begrippen zoveel op elkaar lijken. Het zien, het praten, het besluiten en dienovereenkomstig handelen die tezamen een geïntegreerd geheel moeten vormen, schijnen dikwijls geen elementen van belang te zijn wanneer er gesproken wordt over de integere vervolgingsambtenaar, de integere bedrijfsleider of de integere regeringsleider. Bij gebrek aan een gemeenschappelijk gezichtspunt geeft iedereen maar een eigen betekenis aan het woord integriteit. In de Surinaamse politiek blijft het eigen belang in elk geval een hardnekkige rol van betekenis spelen. Dit gegeven is de tegenhanger van integriteit. Het belang kan zowel van materiële als van immateriële aard zijn. Het is niets anders dan iemands ego, zijn of haar zelfbeeld dat in directe relatie staat tot de kwaliteit van de verbondenheid met anderen. De narcist doet alsof die zich druk maakt over het belang van anderen, maar strijdt om zijn eigen voordeel. Neem nu de leider van een werkorganisatie of de leider van een land. Plaatst deze persoon zichzelf graag in het middelpunt van de belangstelling dan zal de kwaliteit van de verbondenheid met anderen afnemen. Wie roemt zichzelf om het succes en wie schrijft het geboekte succes toe aan de anderen? Die anderen zullen zich steeds meer afkeren van de egocentrische leider. Egocentrisme typeert de persoonlijkheidsstoornis. Sommige leiders van grote ondernemingen in de wereld hebben de gescheiden kantines afgeschaft, waarna de bedrijfstoppers en de mensen van de werkvloer gezamenlijk zaten te eten en te drinken. Tot in alle hoeken verbeterde daardoor de werksfeer. Maar onze wereld blijft er een van merkwaardigheden. Want de leider die zich volop inzet voor onderlinge verbondenheid zal daarvoor niet bewierookt worden, terwijl de leider die gebrek aan verbindend vermogen vertoont, zal worden verguisd. Macht wordt jou gegeven of je doet een machtsgreep. Maar gezag is een verdienste dat jou niet zonder meer als geschenk wordt aangeboden. Mensen met gevoel van eigenwaarde aanbidden geen machthebbers. Zij waarderen daarentegen de drager van het gezag dat die van anderen geniet. Die personen zijn de ware gezagsdragers, ongeacht op welk niveau zij zich weten te presenteren aan hun omgeving. Leiders van schone schijn, overdadige versiering en veel uiterlijk vertoon stellen in de meeste gevallen niet veel voor.
Stanley Westerborg
Organisatieanalist
