De jaguar (Panthera onca/’tigri’ genoemd in de Surinaamse volksmond) in Suriname wordt in zijn voortbestaan bedreigd door oprukkende menselijke activiteiten in het binnenland, zoals goudwinning en houtkap, maar ook en vooral door jacht. Sinds kort is het doorgedrongen bij milieuorganisaties, autoriteiten en politiek, dat er een relatief nieuwe bedreiging is bijgekomen: een groeiende Chinese markt voor met name hoektanden en botten van de jaguar die gebruikt worden voor medicinale doeleinden. De jaguar lijkt de tijger – die de afgelopen jaren door uiteenlopende maatregelen en campagnes beter wordt beschermd – te hebben vervangen.
De jaguar lijkt daarenboven vogelvrij te zijn in Suriname. Het dier wordt niet beschermd en justitiële autoriteiten laten personen die een jaguar hebben gedood, of zelfs als huisdier houden, ongemoeid. Er lijkt een dikke deken van lokale (pro-)actieve beschermings desinteresse boven de jaguar in het Surinaamse ongerepte regenwoud te hangen.
Gebruik makend van de expertise van de beste kattenbiologen ter wereld, ontwikkelt en implementeert de internationale non-gouvernementele organisatie Panthera (hoofdkantoor te New York, VS) wereldwijde strategieën voor de meest bedreigde grote katten, waaronder de jaguar. Panthera werkt samen met lokale en internationale non-gouvernementele organisaties, wetenschappelijke instellingen, lokale gemeenschappen, regeringen over de hele wereld en burgers die willen bijdragen aan een toekomst voor wilde katachtigen. Het Jaguar Corridor Initiatief van Panthera is het enige programma dat jaguars probeert te beschermen over hun gehele bereik van zes miljoen km2. In samenwerking met regeringen, bedrijven en lokale gemeenschappen werkt het Jaguar Corridor Initiatief aan het behoud van de genetische integriteit van de jaguar door kern jaguarpopulaties in menselijke landschappen van noord Mexico tot Argentinië op elkaar aan te laten sluiten en te beschermen, gebaseerd op een multidimensionaal proces. Land voor land beginnen de wetenschappers van Panthera met het in kaart brengen van de aanwezigheid van de jaguar en de corridors waarin ze leven en bewegen.
Sinds een maand of veertien is Panthera ook actief in Suriname. De organisatie wordt vertegenwoordigd door Els van Lavieren. Gewerkt wordt aan het opzetten van een ‘National Jaguar Monitoring Strategy’ en een Nationale Jaguar Werkgroep, met een wetenschappelijk deel en een national species action plan. ‘Veel non-gouvernementele organisaties willen nu iets doen met de jaguar. Vooral na recente internationale publicaties over de jaguar en de rol van Chinezen in de illegale handel in delen van de jaguar, zoals hoektanden en botten.’
Suriname is wat betreft de jaguar op het Latijns-Amerikaanse continent een blinde vlek. Het is nog steeds onduidelijk hoeveel jaguars er zijn in Suriname. Schattingen zijn er van een aantal duizenden, maar niemand weet het nog bij benadering. Onderzoek is daarom hard nodig. Maar, Van Lavieren is positief gestemd.
‘Er is wel wat aan onderzoek gedaan hoor, zo zijn er hier en daar cameratraps (cameraval: een camera die op afstand te activeren is en die is uitgerust met een bewegingssensor en/of infraroodsensor. Cameravallen worden gebruikt om wilde dieren waar te nemen en op foto’s of video te registreren zonder dat de waarnemer daarbij aanwezig is.) geplaatst, maar dat was in een beperkt gebied en leverde niet veel informatie op. Met meer geld, zouden we meer projecten met cameratraps in het land kunnen uitvoeren, bijvoorbeeld in het district Saramacca bij boerderijen. Daar zijn onlangs een paar kalveren en wat schapen gedood door mogelijk een jaguar. Ervaringen van boeren zijn voor ons belangrijk. Ook bij Laarwijk zijn jaguars gespot.’
‘Het schort wel aan handhaving en vervolging in het land’, aldus Van Lavieren. ‘De handhaving schiet tekort en dat is zeer frustrerend. Wanneer we de vervolgingsautoriteiten informeren over een gepleegd strafbaar feit als het gaat om bijvoorbeeld de jaguar, dan krijgen we geen reactie. Het heeft absoluut geen prioriteit.’
De aanwezigheid van Panthera in het land is gegarandeerd tot en met maart 2021, maar als het aan Van Lavieren ligt wordt dat absoluut langer. De van huis uit primatologe heeft haar hart verpand aan de jaguar in Suriname.
