In de media is bericht dat er een noodwet burgerlijke uitzonderingstoestand (nbu) zal worden ingevoerd door de regering. Het wordt een wet dus de burgerlijke uitzonderingstoestand wordt uitgeroepen in opdracht van de wetgever. Deze wet wordt gemaakt een dezer dagen in het kader van Covid-19. De teller staat nu in Suriname op 9, dat is een stijging met 1 vergeleken met 8 waar we lange tijd op stonden. Vermeld wordt dat de nbu een uitvoering is van artikel 72c van de grondwet. De grondwet bepaalt in artikel 72 dat een aantal maatregelen door de regering altijd bij wet moet worden geregeld. Dus er moet een openbaar debat worden gehouden in DNA en middels de normale stemming moet de wet worden aangenomen. De wet noemt 7 maatregelen die alleen bij wet moeten worden geregeld en een van de maatregelen is genoemd in punt c: de afkondiging en beëindiging van de oorlogstoestand, de burgerlijke of militaire uitzonderingstoestand. Er zijn dus drie overheidsmaatregelen die min of meer op elkaar lijken: de noodtoestand, de burgerlijke uitzonderingstoestand en de militaire uitzonderingstoestand. De regering is dus niet van plan de noodtoestand af te kondigen en ook geen militaire uitzonderingstoestand. Wat is dan het verschil? Wat is burgerlijke uitzonderingstoestand?
De noodtoestand of de staat van beleg is een buitengewone rechtstoestand op grond van een publiekrechtelijke bekendmaking van een overheid dat de normale toestand en normale wetgeving tijdelijk niet meer van toepassing zijn. De wetgeving worden dus vervangen door maatregelen (net als decreten) van de regering. Deze maatregelen kunnen regels inhouden die anders zijn dan de wetgeving, dus wat men normaal gewend is aan regels. Tijdens een noodtoestand kan een overheid zeer slagvaardig handelen, zonder eerst toestemming over iets te vragen (van de DNA) of overleg met inwoners te voeren (want er wordt in Suriname voordat wetgeving wordt gemaakt overleg gevoerd met belanghebbenden). Bij natuurrampen, zoals een overstroming, een aardbeving of een orkaan, kan de noodtoestand worden uitgeroepen. Het kan ook bij een ziekte met besmettingsgevaar die het voortbestaan van naties in gevaar brengt of uitgebreid menselijk lijden kan veroorzaken. De noodtoestand wordt vaker bij een oorlog afgekondigd en dat heet het “staat van oorlog”. Wanneer in oorlog ook nog de bevoorrading (van voedsel en medicijnen) is afgesneden en de stad is omsingeld kan een “staat van beleg” worden afgekondigd. Een staat van beleg is de ergste vorm van een noodtoestand.
Zo zou ook gezegd kunnen worden dat een burgerlijke uitzonderingstoestand, een lichtere versie is van een noodtoestand. De wetten van het land worden niet opgeschort, maar ze blijven gelden. Alleen krijgt het burgerlijk bestuur (en niet het leger) de vrijheid om extra daarbovenop regels te maken zonder teveel poespas. Dus zonder dat er uitgebreide openbare debatten in DNA worden gehouden en zonder dat uitgebreid overleg en dialoog wordt gevoerd met belangengroepen. Een burgerlijke uitzonderingstoestand is een halve noodtoestand: de werking van wetten wordt niet opgeschort maar er komen bij wet bevoegdheden om slagvaardig besluiten in het belang van de openbare orde en rust en de volksgezondheid en de veiligheid te nemen door ministeries als Binnenlandse Zaken, Defensie, Volksgezondheid, HIT, NCCR en Juspol en eventueel Arbeid. Een burgerlijke uitzonderingstoestand kan ook een voorloper zijn van een noodtoestand. Het kan ook gezien worden als een opwarming naar een noodtoestand oftewel een aanloop naar een noodtoestand: ter voorbereiding van de administratie en de burgerij. De noodtoestand is al afgekondigd geworden in een aantal landen die te maken hebben met een Covid-ramp zoals de USA waar rijke steden klagen en met elkaar vechten om beademingsapparaten en bedden om patiënten op te vangen. Men denkt er zelfs aan om te kiezen wie wel een beademingsapparaat krijgt en wie niet en stemmen gaan op om mensen die dienstbaarder zijn aan de samenleving wel een kans van overleving te geven door hen een beademingsapparaat te geven, en anderen dus niet.
Is een nbu in Suriname noodzakelijk? ‘Hell yeah’ zouden we daarop zeggen. De regering en DNA moeten vooral niet dralen om deze wet op te nemen. In de media is de inhoud van de nbu in concept al gelekt. Maar in deze wet wordt melding gemaakt van een Wet Uitvoering Uitzonderingstoestand (wuu). De nbu is een korte wet maar de wuu is de wet die concreet zal aangeven welke autoriteiten de noodmaatregelen op welke gebieden mag nemen. Zo zou dan Juspol op basis van de wuu per beschikking kunnen besluiten dat de eerder aangegeven maximum van het samenscholingsverbod van 10 teruggebracht wordt naar 2 met sancties voor overtreders. En dat personen in het openbaar gestraft kunnen worden als ze op heterdaad worden betrapt de social distance van 1.5 – 2 meter niet in acht te nemen. HIT kan maatregelen nemen om het leven draaglijker te maken en het juk van de prijsopdrijving voor basismiddelen tegen te gaan en het hamsteren. Volksgezondheid kan ook allerlei verboden afvaardigen per beschikking om besmettingsgevaar te voorkomen. De nbu en de wuu moeten deze week al in DNA worden aangenomen. Men moet niet te lang dralen.
