Elke avond naar het Nederlands journaal kijken, is voor mij een vaste prik. Zo blijf ik op de hoogte van de wereld perikelen. Er is elke dag weer iets dat zorgwekkend is. Ook vandaag was het weer raak, het aantal mensen met overgewicht in Nederland groeit hard. De nieuwslezer wist het zo mooi te zeggen: “Eerst waren de mensen gewoon dik, toen te dik en nu zijn ze zorgwekkend dik.” Volgens de nieuwslezer is dit laatste al bestempeld als een ziekte en voor deze ziekte heeft men zelfs al een naam verzonnen. Dit overgewichtsprobleem heeft zich jaren geleden al geopenbaard in Amerika. Men gaf toen de schuld aan het voedsel dat te vet was en zocht de oplossing in het stimuleren van meer gezond voedsel in de fastfoodketens. Dus echt nieuws was het niet. Het enige nieuwe aan dit onderwerp was de mededeling dat het overgewichtsprobleem nu is overgewaaid naar Europa. Men heeft zelfs al een top 10 lijst klaarliggen van landen waar het percentage van mensen met overgewicht hoog is. Het lijkt op een soort stree-long tussen de landen: “In mijn land is het overgewichtsprobleem het kleinst.” Dus niet het fenomeen overgewicht trok mijn aandacht ook niet het groter worden van de inktvlek, ik piekerde meer over de wortel van dit kwaad. We kunnen niet met het beschuldigende vingertje blijven wijzen naar het te vette voedsel. Ik denk dat we de wortel van dit kwaad moeten zoeken bij het gebrek aan zelfbeheersing.
We worden via de media maar ook in het dagelijks leven steeds meer geconfronteerd met situaties waaruit blijkt dat mensen geen of weinig zelfbeheersing hebben.
– Ministers die tijdens een vergadering elkaar uitschelden, met elkaar op de vuist gaan en elkaar zelfs belegeren met stoelen. Het was schokkend en meelijwekkend om te zien hoe goedgeklede mannen in topfuncties volledig hun zelfbeheersing kwijt waren en zich als een stel driftige kinderen gedroegen.
– Een tiener die een medescholiere verkracht en vermoordt. Wat heeft deze jongen zijn zelfbeheersing laten verliezen?
– Mensen die weten dat ze kampen met overgewicht en moeten matigen, maar niet beschikken over voldoende zelfbeheersing en zich daarom dik blijven eten.
– Tieners die weten dat alcohol slecht voor ze is en zelfs via de media worden geïnformeerd over de gevaren van coma, zuipen en zich toch weer een coma in.
– Mensen die zichzelf de belofte doen om met roken te stoppen maar niet over de zelfbeheersing beschikken om ook daadwerkelijk te stoppen.
– Mannen die oprecht keer op keer beloven om hun vrouw niet meer te slaan en toch steeds weer hun zelfbeheersing verliezen en hun vrouw als boksbal gebruiken.
Dit is slechts een kleine greep uit het grote aantal voorbeelden waarin mensen laten zien dat ze geen of weinig zelfbeheersing hebben. Ik weet niet of de mens bezig is om de wereld om ons heen te veranderen of omgekeerd dat al die veranderingen in de wereld de mens verandert.
Zelfbeheersing wil zeggen dat je in sterk emotionele situaties in staat bent met je eigen emoties om te gaan, je hebt controle over je eigen gedrag, slaagt erin wensen, behoeften en driften in de hand te houden en je weet escalaties te voorkomen. Je weet dus niet alleen wat het juiste is om te doen, je handelt er ook naar. Dus zelfbeheersing naar woord en daad. Zelfbeheersing speelt een rol binnen al onze relaties, zowel met onszelf, als met de wereld om ons heen. Dit kan in verschillende situaties worden beproefd bijvoorbeeld bezwijk je vandaag voor de heerlijke taart om morgen weer aan de lijn te doen? Snauw je iemand af op een ongelegen moment en heb je er later spijt van. Raak je verstrikt in een buitenechtelijke relatie of maak jij je schuldig aan verkrachting omdat jij je niet kan beheersen, sta je wel of niet tijdens een vergadering onbeheerst te schelden enz.
Wil je meedraaien in de huidige maatschappij en sociale contacten onderhouden, dan is zelfbeheersing geen overbodige luxe. In onze samenleving moet omgaan met woede een belangrijke sociale vaardigheid zijn. Vele mensen onderschatten het belang van deze vaardigheid. Ja, het is waar dat het soms een lekker gevoel geeft om even af te reageren. Af en toe eens flink boos worden om je grenzen aan te geven is niet erg. Onderzoek heeft aangetoond dat overmatige zelfbeheersing zelfs kan leiden tot hart- en vaatziekten en depressie. Het is dus goed om je grenzen aan te geven, maar je kunt collega’s, vrienden of bazen moeilijk een klap verkopen of de huid vol schelden als jij je aan hen ergert. Waar het om gaat is dat je probeert je belangen te verdedigen zonder de relatie met de ander te beschadigen. Probeer daarom altijd proportioneel te reageren: niet te heftig, maar ook niet te zacht. Sla je te vaak of te overdreven fel om je heen, dan wek je op den duur veel ergernis of word je niet meer serieus genomen. Woede is een instinct dat omhoog komt als we worden tegen gewerkt in onze verlangens en wensen. Mensen worden bijvoorbeeld boos omdat ze macht willen uitstralen of last hebben van stress of omdat hij niet wil laten merken dat hij bepaalde dingen niet weet of niet kan. “Hij heeft een kort lontje” of “Hij is snel op zijn kookpunt”, zijn bekende uitspraken over mensen die erom bekend staan dat ze snel hun zelfbeheersing verliezen. Als jij je zelfbeheersing verliest, doe je wat je gevoel je ingeeft. Je denkt niet meer na en handelt vanuit je emoties.
Voor vrijwel alle beroepen is zelfbeheersing een belangrijke competentie, maar bij sommige beroepen is het een noodzakelijke eigenschap omdat jouw geduld vaak op de proef wordt gesteld. Denk bijvoorbeeld aan beroepen als: verpleegster, agent, leraar.
Zelfbeheersing kun je trainen, maar de een kost het meer moeite dan de ander. Door geduld te trainen heb je minder de neiging je te ergeren en kun je makkelijker dingen naast je neerleggen. Hierdoor blijf je rationeel denken en kun je beter omgaan met stress. Stress is funest voor je zelfbeheersing. Je kunt je veel meer beheersen als je uitgerust bent. Zelfbeheersing oefenen is geen kwestie van het wegdrukken van je emoties. Het gaat erom dat je leert je boze gevoel te accepteren en tegelijkertijd met je ratio boven die boosheid te staan. Het betekent dat je in staat bent om met je eigen emoties om te gaan. Je weet wat het juiste is om te doen en je handelt er ook naar. Je bent emotioneel vrij. Je kunt je gevoelens en impulsen beheersen. Pas als je dat kan valt er iets te kiezen. Dan heb je zelf de regie over je gedrag en over je leven. Je geeft niet toe aan emotionele impulsen. Je bestuurt jezelf. Je kunt je belangen verdedigen zonder je relatie met de ander te beschadigen.
Probeer assertief te zijn dus je eigen belangen en die van de ander in het oog te houden. Verdiep je in de gedachtegang van de ander, zo kun je meer begrip opbrengen voor de ander en reageer je niet snel prikkelbaar, spreek en handel met tact.
Dus beste mensen, word geen prooi van je emoties. Als je van jezelf weet dat je geen of weinig zelfbeheersing bezit, blijf dan niet op dezelfde voet door modderen maar probeer te werken aan een verandering. Verandering begint bij bewustwording en dan pas kun je kiezen voor een ander gedrag. Wees zelf de verandering die je in de samenleving wil zien.
“Strength does not come from Physical capacity. It comes from an indomitable will” (Mahatma Gandhi).
Josta Vaseur
