Er gebeurt van alles in de wereld om ons heen. Bij sommige gebeurtenissen, blijven we niet lang stil staan, ze hebben maar voor korte tijd nieuwswaarde. Er zijn echter gebeurtenissen in de wereld die als een bom inslaan omdat ze zo afschuwelijk zijn of omdat het niet alleen je naaste omgeving raakt maar de hele wereld:
– Bijvoorbeeld de inslag op de Twin Towers in Amerika.
– Het midden Oosten conflict tussen de Joden en de Palestijnen.
– Bomaanslagen in vele landen
– Rusland die een vliegtuig vol passagiers neerhaalt.
– Assad die zijn eigen volk bombardeert met gifgas.
We raken er zo langzamerhand aan gewend dat er dagelijks vele van deze gebeurtenissen in het nieuws komen omdat ze grote nieuwswaarde hebben. De laatste weken worden we continu getrakteerd op het gedrag van president Trump. De een keurt zijn handelingen af en de ander juicht het toe. Zo gaat het nu eenmaal toe in de wereld. Er zijn altijd voor- en tegenstanders. Ik absorbeerde al dit nieuws berustend. Op een gegeven moment was er zelfs sprake van een mogelijke handelsoorlog die kon uitbreken tussen Amerika en Europa. Mogelijk werd reëel want Amerika verhoogde de heffingen op de staalindustrie. Europa, China en nog enkele andere landen lieten dit niet op zich zitten en kondigden tegen maatregelen aan. Opvallend was de reactie van alle partijen die het principe ‘oog om oog, tand om tand’ toepasten. Toen drong het in een flits tot me door dat dit de gangbare reactie was geworden op de vele gebeurtenissen in de wereld:
– De reactie op de Twin Tower aanslag was jacht maken op de terroristen. Men bleef ze uitroken, achtervolgen tot de dood volgde omdat ze honderden mensen hadden gedood bij deze aanslag. Amerika wilde vergelding.
– De Joden en de Palestijnen zijn over en weer bezig met vergeldingsacties. Ze kondigen het ook aan dat na elke aanval een tegenaanval zal plaatsvinden.
– Elk slachtoffer van een zelfmoord bomaanslag wordt gewroken.
– Assad kreeg de rekening gepresenteerd met een tegen aanval.
– En nu kondigt Europa aan dat er ook heffingen zullen plaatsvinden op Amerikaanse producten.
Kortom de reactie van ‘oog om oog, tand om tand’ is de gangbare trend geworden. Het is een ieder wel bekend dat deze uitdrukking zijn oorsprong vindt in de Bijbel. Op verschillende plekken in de Bijbel ( Leviticus 24: 19-20 of Exodus 21: 23-25) wordt er uitleg gegeven over de oorsprong van deze uitdrukking. In de loop der eeuwen was “oog om oog en tand om tand”, een wet geworden waarop christen of geen christen zich beriep. Ook in deze moderne tijd blijft men zich op dit principe beroepen. Oog om oog, tand om tand is zelfs voor veel mensen die de Bijbel niet kennen toch een bekende uitdrukking. Het betekent wraak nemen voor onrecht, door de dader hetzelfde aan te doen. Deze uitdrukking oog om oog, tand om tand wordt gebruikt (of misbruikt) om een vorm van vergelding te beschrijven en te rechtvaardigen: “wat je mij hebt aangedaan zal ik jou ook aandoen.” Vergelding als een synoniem voor wraak.
Het lijkt zo logisch en bevredigend dat als jou iets wordt aangedaan dat je de dader hetzelfde wil aandoen. Amerika verhoogt de heffingen op de staalindustrie en de Europese landen gaan direct beraadslagen met welke producten ze Amerika economisch dezelfde slag kunnen toedienen.
Toch denk ik dat dit niet de juiste aanpak is. De mens die zich op deze aanpak beroept, mist in zijn gedrag de liefde, de vergevingsgezindheid en de barmhartigheid. Misschien hebben wij mensen deze tekst uit de Bijbel verkeerd geïnterpreteerd. Deze wet uit de Bijbel is door menselijke leringen verwaterd tot een tekst die resulteerde in een systeem waarbij men streed voor eigen recht zonder barmhartigheid. Zijn we misschien op de duur deze wet gaan gebruiken om persoonlijke rancunes en alle overtredingen die uit wraakzucht werden gedaan, goed te praten? Soms gaat zelfs de wraak alle perken te buiten en is de vergelding erger dan het kwaad dat jou is aangedaan.
Ik heb me vaak afgevraagd wat de reacties zouden zijn als we bij geschillen niet meer handelden vanuit het principe’ oog om oog, tand om tand’. Dus als we niet meer uit zijn op wraak, niet meer de behoefte hebben om de ander met gelijke munt terug te betalen. Met andere woorden als we de barmhartigheid en vergevingsgezindheid in praktijk brengen. Bijvoorbeeld als iemand je vernedert, dat je deze vernedering draagt zonder te haten. Als iemand je benadeelt door iets van je af te nemen, dat je dan niet weer iets van hem afpakt maar nog steeds het goede in die persoon blijft zoeken. Of zoals Trump kwam met de heffingen op staal, dat de Europese landen hem niet met gelijke munt terug betaalden. Zou het Midden Oosten conflict tussen de Joden en de Palestijnen reeds lang tot een vredig einde hebben geleid als beiden niet de drijfveer hadden om zich continu te beroepen op het principe van oog om oog? Het ‘oog om oog, tand om tand’-principe lijkt overal de geweldsdynamiek in stand te houden, totdat iedereen blind is of in elk geval niemand meer iets heeft om z’n tanden in te zetten.
De hamvraag is moeten we passieve slachtoffers worden? Moet je proberen om degene die jou slaat, steeds de andere wang toe te keren om zo te vermijden dat er een vicieuze cirkel ontstaat van kwaad met kwaad vergelden? Of wordt er met deze tekst in de Bijbel bedoeld dat jij niet moet terug slaan maar toch wel op de een of andere manier niet moet toelaten dat een ander jou uitlokt tot een krachtmeting.
Iemand de andere wang toekeren, betekent niet dat jij je niet mag verdedigen tegen een gewelddadige – of economische aanval. Hoewel het verstandig is waar mogelijk een gevecht uit de weg te gaan, is het niet verkeerd actie te ondernemen om jezelf te beschermen bijvoorbeeld via een rechtssysteem. Daarom zou ik graag deze tekst uit de Bijbel willen interpreteren als: ‘ ga nooit in de aanval en laat je niet provoceren tot wraakneming, maar blijf ook niet lijdzaam en onbeschermd incasseren. Zoek een vorm van bescherming zonder geweld, zonder wraak, zonder de drang naar vergelding.
“An eye for an eye, only ends up making the whole world blind. (Mahatma Gandhi)”
Josta Vaseur
