Genoeg is genoeg. De intimidatie van verslaggevers door de politie, vooral bij situaties zoals verkeersongevallen, politieoptredens, misdrijven, branden of andere calamiteiten moet ophouden. Onmiddellijk! De onheuse bejegening bij het uitoefenen van hun beroep door politieagenten die zich God op aarde wanen vindt met de regelmaat van de klok plaats, maar niet alle gevallen halen het nieuws. Wanneer van fotojournalist Regilio Derby, een routinier in het vak, door een politieagent foto’s uit diens camera worden gewist, is dat een brug te ver. Geen enkele politieagent, in geen enkele rang, heeft het recht en de bevoegdheid dat te doen. Als wordt geaccepteerd dat de politie foto’s of camerabeelden van journalisten uitwist, zien we straks nog gebeuren dat een politieagent aantekeningen van verslaggevers staat te verscheuren omdat een bepaalde situatie hem/haar niet bevalt.
Fotograferen
De politie vindt het om uiteenlopende redenen niet prettig wanneer er foto’s of ander beeldmateriaal worden gemaakt van haar optredens. Nergens ter wereld. Dat geeft haar echter niet het recht van de journalist te eisen dat foto’s of ander beeldmateriaal worden gewist. Voor degenen die het nog niet wisten – dus ook voor politieagenten – is fotograferen en filmen universeel in principe gewoon toegestaan. Vrijwel overal. Zeker als het op een openbare plaats of de openbare weg gebeurt of wanneer het handelingen of optredens van regeringsfunctionarissen, publieke figuren of overheidsorganen betreft. Echter zijn er wel situaties waarbij niet gefotografeerd mag worden. Als voorbeeld kan ik noemen in het geheim fotograferen of filmen in een besloten samenkomst, zonder dat aanwezigen zich daarvan bewust zijn. Sta je echter in diezelfde zaal op en begint duidelijk waarneembaar voor iedereen te fotograferen of je kondigt aan dat je gaat fotograferen of filmen, verandert dat de situatie helemaal. Maar er kunnen ook huisregels zijn die het fotograferen of filmen van bepaalde situaties verbieden. Bijvoorbeeld bij militaire objecten en ook bepaalde ruimten op luchthavens, waar dat meestal uitdrukkelijk met waarschuwingsborden is aangegeven. Maar ook bijvoorbeeld in De Nationale Assemblee. Het is journalisten verboden om vanaf de bovengalerij documenten die parlementariërs en regeringsleden voor zich op tafel hebben te fotograferen of te filmen. Journalisten dienen zich dus aan die heldere regel te houden.
Regels
Maar ook op een plaats-delict of plekken waar de politie aanwezig is voor het verrichten van werkzaamheden gelden er regels voor journalisten. Zodra de politie afzetlint heeft aangebracht of duidelijk aangeeft dat een bepaalde grenslijn niet overschreden mag worden, dien je je als verslaggever daaraan te houden. Blijft je achter de door de politie aangegeven markering of het afzetlint is het je nog altijd vrij om foto’s en opnames te maken. Je mag de politie niet hinderen bij het verrichten van haar werkzaamheden. In de praktijk zien we echter vaak gebeuren dat politieagenten journalisten en/of omstanders sommeren te stoppen met het schieten van foto’s of het maken van video-opnames zonder dat betrokkenen hen fysiek in de weg staan of voor de voeten lopen. In verklaringen van Derby en omstanders komt naar voren dat de fotograaf vanaf een aangrenzend erf op een afstand van ongeveer 7 tot 8 meter foto’s maakte bij een politieoptreden afgelopen vrijdag aan de Groenhartstraat. Hij hinderde niemand. Een politie-inspecteur liep op gegeven moment naar hem toe, duwde hem tegen de borst met de instructie zich van de plek te verwijderen. Toen Derby opmerkte dat de politieagent hem niet hoefde aan te raken en zich omkeerde om zich te verwijderen, werd hij door de agent aangehouden, omdat hij “verzet” zou hebben gepleegd. De politie mag in de regel tot aanhouding overgaan indien haar instructies niet opgevolgd worden. Op basis van deze regel mogen ze echter niet eisen dat je niet mag fotograferen of filmen. Gezien het feit dat de fotograaf zich omkeerde om gevolg te geven aan de instructie van de politieman zou dus voorzichtig geconcludeerd kunnen worden dat er geen sprake was van verzet. De man wilde juist gevolg geven aan de instructie.
Vrije meningsuiting
Vanwege het universele recht op vrijheid van meningsuiting en het recht op vrije nieuwsgaring mogen beelden gemaakt worden. Het ligt aan de journalist wat gedaan zal worden met de beelden nadat het belang van vrije meningsuiting wordt afgezet tegen de belangen en/of rechten van derden onder wie omstanders, slachtoffers of nabestaanden: publiceren of niet. Het ligt geheel en al buiten de taakstelling van de politie om beelden buiten de publiciteit te houden. Die moet slechts de rechtsorde handhaven en daarbij mag ze niet belemmerd of gehinderd worden. Ook niet door journalisten. Voor het waarborgen van de privacy van mensen en bescherming van het portretrecht zijn er voldoende regels. De politie mag derhalve nooit vorderen dat beeldmateriaal gewist of vernietigd wordt omdat deze mogelijk zou kunnen bijdragen aan waarheidsvinding en eventueel zelfs als bewijs zou kunnen worden gebruikt. Als politieagent vernietig je geen potentieel bewijsmateriaal. Ik zou dus eerder verwachten dat apparatuur of beeldmateriaal in het belang van het onderzoek tijdelijk in beslag wordt genomen wanneer het belang van opsporing en waarheidsvinding zwaarder weegt dan het belang van vrije meningsuiting. Daarna dient deze vrijgegeven te worden aan de journalist.
Bij de intimidatie van journalisten door de politie dienen verslaggevers ook de hand in eigen boezem te steken. Politieagenten komen met deze gedragingen weg omdat journalisten onvoldoende bewust en op de hoogte zijn van hun rechten en de bevoegdheden van de politie. Hierdoor kunnen ze in voorkomende gevallen geen juiste afweging maken of de politie buiten haar boekje is getreden en ook niet dienovereenkomstig handelen. Journalisten dienen zich bij het uitoefenen van het vak niet alleen te focussen op het schrijven van mooie artikelen en het maken van prachtige tv- en radio-reportages. Zij dienen constant op de hoogte te zijn van wat zich in hun vakgebied voltrekt op het stuk van regelgeving en gebruiken die constant aan de ontwikkelingen in de maatschappij worden aangepast.Wanneer de politie vraagt om beelden te verwijderen, mag je dat weigeren. Indien je apparatuur in beslag wordt genomen of je wordt aangehouden omdat je weigert aan een dergelijke sommatie gevolg te geven, is dat onrechtmatig. Het lijkt mij dienstig dat vanuit de korpsleiding duidelijke instructies worden gegeven aan ondergeschikten dat ze afblijven van de apparatuur van verslaggevers en deze alle ruimte geboden worden om evenals de politie goed hun werk te doen.
Ivan Cairo – journalist
