Er dreigt wederom een discussie op gang te komen na de uitspraak van minister Andojo Rusland over een eventuele privatisering van de SLM en Telesur. In hoeverre er daarover studies gemaakt zijn om de voor en nadelen in kaart te brengen, heb ik geen informaties. Ik ga echter van het positieve uit en neem dus aan dat het voortraject reeds ingezet is of spoedig zal worden ingezet. Het is van wezenlijk belang dat bij dit soort zwaarwichtige voornemens c.q. acties, er sprake moet zijn van een professionele en gedegen voorbereiding. Immers het betreft in dit geval Staatsbezittingen, die omgezet zullen worden in privaatrechtelijke ondernemingen. Dus verdient het des te meer grote mate van transparantie en betrokkenheid van het volk, zij het via de Nationale Assemblee, die het volk vertegenwoordigt. Het is absoluut van belang om in de voorbereiding, behalve een SWOT-analyse van alle bedrijfsonderdelen te maken, ook evident aan te geven, welke redenen/oorzaken ten grondslag liggen aan , in elk geval, de noodzaak/aanleiding tot privatisering. Het zal bij de aanpak zoals ik dat hierboven kort heb geschetst blijken, dat in onze situatie, privatisering van enkele (soorten) Staatsbedrijven juist zal leiden tot negatieve sociaalmaatschappelijke effecten. Ik doel hier bijvoorbeeld op nutsbedrijven (stroom en water). Als deze bedrijven strikt volgens de vrijemarkt theorie (westers model) gaat opereren, zal er significante achteruitgang of verslechtering van de levensstandaard van vele Surinamers te bespeuren zijn. Ik moet ook erop wijzen, dat de Surinaamse samenleving uit diverse denkrichtingen op levensbeschouwelijk gebied bestaat. Het kan zijn, nee het is duidelijk een feit dat de kapitalisten die sterk geloof hechten aan het liberalisme en dus aan de vrije markt theorie, mijns inziens de overhand hebben in nagenoeg alle financieel-economische beslissingsorganen, in de publieke als in de private sector. De linksprogressieven (socialisten) die niet primair kiezen voor de vrije market-economische theorie in landen als de onze, zijn ‘ongeorganiseerd’ in zichtbare en voelbare minderheid. Dat socialistisch China de vrije markt-economische theorie hanteert, lijkt een contradictie te zijn op hetgeen ik hier vooraf gesteld heb. Om te voorkomen dat ik betrapt word op inconsequentie, heb ik de toevoeging gepleegd ‘in landen als de onze’. China is qua geografie en demografie niet identiek aan Suriname en dus voor wat mij betreft onvergelijkbaar.
Wat is privatisering en is dit altijd zaligmakend?
Privatisering komt kort hierop neer dat op procesmatige wijze eigendomsbedrijven en diensten van de Staat/Overheid naar de particuliere sector afgestoten worden. Er wordt in juridische termen gesproken van omzetten van een publiekrechtelijke onderneming in een privaatrechtelijke onderneming. Deze strategie is in feite een uitvinding van de liberalen ,die de vrije concurrentie in een openmarkt economie als zaligmakend ‘zagen’.
De liberalen (hard kapitalisten), zien de bemoeienis/participatie van de Staat in productiebedrijven of ondernemingen als een ‘non-core’ business of te wel oneigenlijke taken van de Staat/Overheid.
De Staat/Overheid moet volgens deze theorie slechts een faciliterende rol vervullen voor wat betreft wetgeving, fiscaal-,rente-.wisselkoersregimes etc. Uiteraard ben ik faliekant tegen deze zienswijze van de liberalen. Gelukkig, is reeds diverse keren, ook in de grote economieën gebleken, dat de vrije markt theorie niet absoluut zaligmakend is. We kennen nog de financiële crisis die in 2008 ontstaan is in de VS met name in de woning- en hypothekenmarkt. De crisis slaat ook over naar Europa en andere delen van de wereld. Bij de aanpak van de crisis, hebben we gezien, dat enkele Staten (VS en Nederland) verplicht waren ertoe over te gaan om banken te nationaliseren. Nationalisering is juist het tegenovergestelde van Privatisering. De landen (VS, Nederland etc.) waren genoodzaakt die maatregelen te treffen ter voorkomen van onder ander hogere werkloosheid met als mogelijke gevolg maatschappelijke erupties. Dus kort gezegd privatisering is niet een duurzaam tovermiddel gebleken voor een bloeiend bedrijf en dus voor de economie. De liberalen zijn denk ik wat wijzer geworden en hanteren een soort hybride vrije markteconomische theorie (publieke en private systeem).
Staatsbedrijven in Suriname commercialiseren?
Ik prefereer de commercialisering van Staatsbedrijven in onze kleine economie boven privatisering. Zeker de bedrijven welke wij technisch in eigen beheer kunnen managen.
Wat is commercialisering? Commercialisering is simpel gezegd, het exploiteren van goederen en diensten met het primaire doel winst te maken. In China zijn nagenoeg alle Staatsbedrijven niet geprivatiseerd, maar gecommercialiseerd. Bij commercialisering geldt ook de vrije markt theorie volgens geografische en demografische diversiteit van de landen. Dus naar plaats en regio gebondenheid. In China bijvoorbeeld kunnen de gecommercialiseerde Staatsbedrijven de concurrentie strijd aangaan door ingebouwde preferentiële maatregelen van de overheid. Voorts worden de productiekosten laag gehouden, waardoor vele van deze bedrijven winsten maken.
In Suriname hebben wij enkele bedrijven die onder de categorie gecommercialiseerde bedrijven vallen. Ik noem hierbij TELESUR, SLM, STAATSOLIE en de MELKCENTRALE.
Op SLM na doen deze gecommercialiseerde Staatsbedrijven het redelijk tot goed. Er worden winsten gemaakt. Ik denk dat SLM aan kosten efficiëntie moet gaan doen. Het personeelbestand is mijns inziens voor een bedrijf met slechts drie of vier vliegtuigen erg groot. Er dient een rationalisatieplan uitgevoerd te worden bij de SLM om het bedrijf uit de rode cijfers te halen. Evenzo moet ook bij Staatsolie en Telesur een identiek plan uitgevoerd te worden om de winstmaximalisatie te verruimen. Met minder personeel, lagere exploitatiekosten grotere winsten maken. Dat moet de missie zijn.
Voordelen Commercialisering
Bedrijven blijven 100 % eigendom van de Staat,
De winsten in de vorm van dividend uitkering komt 100% in Staatskas,
Inkomsten- en loonbelasting voor de Staat,
Arbeiders niet eenvoudig ten prooi vallen aan de grillen van de baas van het privé bedrijf,
Challenges ter voorkomen of sterk minimaliseren van nadelen van commercialisering
De Staat moet ruimte bieden aan de bedrijven op bedrijfsmatige basis beleid te voeren,
De raden van commissarissen moeten afhankelijk van de bedrijfstak ter zake deskundigen zijn,
De Nationale Assemblee moet een wet produceren, die de leiding van gecommercialiseerde Staatsbedrijven (parastatalen) verplichten de loonstructuur van de bedrijven aan de relevante Staatsorganen te geven,
Ook moet de wet per bedrijfstak de mogelijkheid bieden aan de regering om het minimum en maximumloon ten minste te beoordelen/sanctioneren,
Auditingsverslagen van de bedrijfsvoering, moeten in elk geval geregeld en op tijd aan de aandeelhouder gegeven worden,
Ik adviseer ,uitgaande van deze korte benadering van dit vraagstuk, om in elk geval Telesur als winstgevende bedrijf niet te privatiseren, doch verder efficiënter en effectiever te doen opereren met het primaire doel winstoogmerk. Bij SLM moet het mes erin gezet worden middels een rationalisatieplan, ook met het primaire doel winst te maken, waardoor het BBP groeit. Ik wil het niet zo hard (op de operatietafel) stellen als mijn neefje Antje Misikaba in het geval Staatsolie.
Bert Eersteling
