Ik was laatst in een etablissement aan de Dr. Sophie Redmondstraat, gelegen tussen een school en meubelmaker aan de ene kant en een begraafplaats aan de andere kant. Er was een gezellige drukte. Er werd duur gedronken. De gemiddelde leeftijd was naar schatting rond de 45 jaar. Een gezond en beschaafd ogend publiek, merendeels tot in de puntjes verzorgd. Hoogopgeleid en ondernemend. Er werd flink genetwerkt; namen en functies werden gefluisterd; names and faces die al dan niet werden geliket. Maar wat mij opviel, en dat heeft te maken met dit artikel, is dat de meesten een normaal gewicht hadden. Over het algemeen waren de dames en heren slank en de wat zwaardere types in de meeste gevallen goed getraind en in vorm. Er waren geen echt dikke mensen te zien. Vroeger was erg dik zijn een teken van welvaart, nu is het steeds meer een teken van armoede en onbegrip.
In oktober verscheen het proefschrift van ene van de Vijver getiteld ‘Cardiovascular Disease Prevention in the Slums of Kenya’. Hart- en vaatziekten zijn geen welvaartsziekten meer. In de ghetto’s van Kenia zijn niet hiv, malaria of tuberculose doodsoorzaaknummer één, maar hart- en vaatziekten als gevolg van hoge bloeddruk en suikerziekte. Oorzaken: onwetendheid, een ongezonde leefstijl, overgewicht en onvoldoende controle en behandeling. Arme sloebers moeten overleven en hebben geen tijd om aan hun gezondheid te werken. Ze eten junkfood met veel dierlijk vet, suiker en zout. Door de georganiseerde corruptie/diefstal in de hogere politieke kringen blijft er weinig geld over voor preventieprogramma’s (screening en behandeling).
Ook in Suriname zijn hart- en vaatziekten de voornaamste doodsoorzaak. En overgewicht vergroot de kans op deze ziekten. Het is bekend dat volgens de WHO het aantal volwassenen met overgewicht in Suriname zorgwekkend is toegenomen en meer bij vrouwen dan bij mannen. Ook het aantal kinderen met overgewicht neemt toe. Overgewicht wordt in verband gebracht met hoge bloeddruk, suikerziekte, leverziekten, bepaalde vormen van kanker en sterfte. Hierover bestaat geen misverstand. Bij creolen en hindostanen komen respectievelijk hoge bloeddruk en suikerziekte vaker voor. Voor een deel spelen erfelijke factoren een rol (het zit in de familie). Maar wat bijdraagt aan de alarmerende toename bij deze maar ook bij alle andere bevolkingsgroepen, is een dik makende omgeving waarin iedereen met gemak grote vette ‘porties’, mierzoete drankjes en superzoute snacks naar binnen werkt en te weinig beweegt. Zo’n ongezonde omgeving is een goudmijn voor verkopers van afslankmiddeltjes, die overigens geen of weinig effect hebben.
Voor gewone mensen (geen bodybuilders) is de wereldmaat voor overgewicht de ‘body mass index’(BMI). BMI is het lichaamsgewicht in kilogrammen (kg) gedeeld door de lichaamslengte in meters in het kwadraat (m²). BMI = gewicht/(lengte x lengte). Een BMI van 25 tot 30 wijst op overgewicht. Bij een BMI van 30 of hoger is sprake van ernstig overgewicht ofwel obesitas. Meet nu uw BMI. Gelet op het grote aantal gevallen van overgewicht in Suriname is de kans ongeveer 50% dat u als volwassene een verhoogde BMI heeft. Bij een getal van 30 of hoger moeten de alarmbellen gaan rinkelen en dient u direct in beweging te komen. U heeft te lang meer energie opgenomen dan verbruikt. ‘Iem go wroko nanga sweti fu bron a fatoe, es’esi yèrè!’
De behandeling van overgewicht door leefstijlverandering is geen makkelijke zaak. Net zoals sommige aan rolstoel gekluisterde longpatiënten met zuurstofslang in de neus door blijven paffen, zo ook blijven extreem dikke mensen weinig bewegen en vette hapjes gretig naar binnen proppen en wegspoelen met soft. Een gezellige patiënt (noem hem Ome Dik) met overgewicht, hoge bloeddruk en suikerziekte, alles nog in lichte vorm en nog zonder schade aan hart, lever, nieren en ogen, lukt het niet om zijn gedrag te veranderen. Hij ziet niet in dat hij veel minder zout en vet moet innemen en veel meer moet gaan bewegen. De meeste mensen schrikken pas wakker na een hartaanval, hersenberoerte, nierfunctiestoornis of ander lichamelijk onheil. Dan kan het probleem niet langer worden ontkend. Maar zo lang er nog niets kapot is, ontbreekt de wil om te veranderen. Ome Dik kan de lekkere porties en hapjes die hij buiten overal tegenkomt niet weerstaan. Gezonde eetadviezen slaat hij in de wind. Hij zegt dat hij er ook niets aan kan doen dat er overal zoveel lekker eten is. Als dokter kan en wil je Ome Dik eigenlijk niet meer behandelen. Iemand die niet wil veranderen, onvoldoende discipline heeft, geen verantwoordelijkheid neemt voor de eigen gezondheid, daar wil je geen energie aan besteden. Surinamers, ga elke dag een uurtje flink bewegen en eet veel groente, fruit en volkoren producten, en weinig vet… Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan.
D. Balraadjsing
