Nu al kan de loftrompet worden gestoken over de huidige minister van Justitie en Politie mevrouw van Dijk-Silos. In de tijd toen het Nieuw Front (NF) aan de macht was, is te veel erkenning gegeven aan Chan Santokhi als minister. Daardoor werd hij zelfs voorzitter van de VHP. Met name de lofuitingen die hij kreeg van enkele fanatieke Arya Samaadjies (AS), van zijn eigen beweging, was overdreven omdat hij als oud-politiefunctionaris weleens bepaalde acties ondernam tegen de verruwing van de criminaliteit maar niet zoveel deed om het ministerie het gezicht te geven dat de rechtstaat in goede balans met de regering en het parlement kon opereren. Een zeer onbetwistbaar onderdeel daarvan is nu dat de rechterlijke macht evident wordt verzelfstandigd en voorts correct wordt beloond zodat dit instituut niet het pad opgaat van corruptie zoals bij veel politici het geval is. Ik heb veelvuldig over dit aspect geschreven maar het is tot nog toe door geen enkele regering opgepakt. De rechterlijke macht is bewust afhankelijk gemaakt van de politiek om bijvoorbeeld chantage, corruptie en of nepotisme mogelijk te maken, vermoed ik. Bovendien loopt de beloningsstructuur nog steeds achter bij de twee overige machten van de trias politica. De bewindvoerders die na Santokhi (VHP) kwamen, waren weliswaar gekwalificeerde juristen maar hebben eveneens nagelaten de rechterlijke macht te verzelfstandigen. Daardoor zagen sommige DNA-leden kans zelfs de spot te drijven met leden van dit college. Een goed voorbeeld hiervan is dat terwijl een ernstig strafproces gaande was er in 2012 een amnestiewet werd aangenomen door de DNA. Suriname heeft volgens het concordantiebeginsel veel wetten heeft overgenomen van Nederland. Wellicht hierdoor kent ons land geen constitutioneel hof. Overigens verbiedt artikel 120 van de Nederlandse Grondwet de rechter om de wet te toetsen aan de Grondwet. Daarom had al om die reden het Strafproces van de Decembermoorden niet geschorst hoeven te worden en gewoon voort moeten gaan. Ik weet dat over dit vraagstuk de meningen van veel juristen verdeeld is.
Het Openbaar Ministerie
Mensen die verdacht worden van het plegen van een strafbaar feit, krijgen met het Openbaar Ministerie (OM) te maken. De strafbare feiten worden opgespoord en vervolgd. Het OM is de enige instantie die mensen voor de strafrechter kan brengen en maakt tevens deel uit van de rechterlijke macht (staande magistratuur). Het OM zorgt er onder andere voor dat het vonnis van de rechter wordt uitgevoerd; boetes worden betaald en gevangenisstraffen uitgezeten. De openbare aanklager klaagt de verdachte aan in naam van de samenleving. Hij is onpartijdig en dient alle relevante feiten en omstandigheden te melden die in het voordeel van de verdachte zijn. In het proces staat de waarheidsvinding centraal. Ik heb hier met opzet alleen de rol van het OM besproken als één van de hoofdrolspelers voor een verdachte omdat de minister van Justitie en Politie heeft toegezegd de waarnemend procureur-generaal Roy Baidjnath Panday (1956) voor te dragen voor benoeming. Waarschijnlijk is deze benoeming in november 2015 een feit! De procureur-generaal staat aan het hooft van het OM (parket). Suriname heeft maar één procureur-generaal (pg). Voordat Baidjnath Panday waarnemend-pg werd (3 december 2014), was hij advocaat-generaal (2004) als vervanger van de pg. Hij begon zijn carrière in 1988 als officier van justitie. De pg is krachtens de grondwet belast met de vervolging van politieke ambtsdragers. Al om die reden was het belangrijk geen belangenverstrengeling te laten bestaan tussen de politiek en de rechterlijke macht (OM). Dat deze man wordt benoemd als pg is een juiste beslissing omdat hij bekend staat als een zeer integere persoon. Hij heeft een onbesmet verleden! Ik weet zeker dat veel van zijn naaste collega’s zeer ingenomen zullen zijn met deze professional. Zijn voorganger moest vijf jaar waarnemen in deze functie eer hij (politiek) werd benoemd. Nadat de voordracht door het staatshoofd is geaccordeerd, moet deze nog worden goedgekeurd door het Hof van Justitie. Gelukkig geschiedt de voordracht van R.P. Baidjnath Panday door een minister die evenzo bekend staat als bekwaam, integer en kundig.
Vervolging van politieke ambtsdragers
Het zal voor het OM – na verzelfstandiging – wellicht mogelijk worden om politieke ambtsdragers gemakkelijker te vervolgen. In het “corrupte Suriname” worden veel strafzaken die politici regarderen onder het tapijt geveegd. Althans zo wordt vaak in de publieke opinie geredeneerd en het zogenaamde “gekwetste rechtsgevoel” geen recht gedaan. Zeer frequent hebben parlementariërs zaken gedeponeerd bij het OM en is er verder niks mee gedaan. Moeten deze volksvertegenwoordigers wellicht zelf aangifte doen bij de politie of is het niet de taak van het OM (conform de grondwet) een onderzoek te starten en daarbij de politie als werkarm van het OM voorbereidend onderzoek te laten verrichten? Het OM zal het in de komende tijd zeker niet gemakkelijk krijgen omdat nu al corruptieonderzoeken zijn gestart tegen bepaalde personen. Dat enkele nieuw aangestelde ministers thans de term no-nonsense (zakelijk) gebruiken, komt bij mij lachwekkend over. Dit begrip bestaat al vele tientallen jaren! Ik herinner mij dat de vroegere vicepresident Robert Ameerali – bij zijn intrede in 2010 – de ministers de vergadering liet beginnen door een inloop met ontbijt. De ministers mochten niet met de pers op de stoep “babbelen” voordat ze de vergadering ingingen. Hoe is het toch mogelijk dat een dergelijke ondemocratische- en paternalistische bejegening werd geaccepteerd? Deze ministersvergaderingen worden momenteel ’s avonds gehouden. Overigens dient het niveau op de Academie voor Hoger Cultuur en Kunstonderwijs (AHKCO) waar tevens journalistieke wetenschappen wordt gedoceerd, naar een veel hoger peil getrokken te worden. Dit stel ik vast als voormalig docent op deze opleiding! Zeker als ik dit vergelijk met bijvoorbeeld het niveau van de “zeer kritische” Amerikaanse en Nederlandse pers. Het valt mij namelijk op dat Surinaamse journalisten teveel accepteren van politieke ambtsdragers. Daarom is het zo belangrijk dat er tegelijk met de anticorruptiewet een wet openbaarheid van bestuur wordt aangenomen. Dat past goed bij die no-nonsense gedachte! Dan heeft de pers (“vierde macht”) veel meer bewegingsruimte om adequaat te functioneren. Zeker in het belang van een goede rechtsgang!
Robby Roeplall (uit Nederland)
