‘De maand juli is een historisch belangrijke maand voor Suriname, omdat wij de afschaffing van de slavernij en de opstand van de immigranten herdenken. De Stichting Vrienden van Commewijne zal op woensdag 29 juli om 5.00 uur ‘s middags kransen leggen bij het monument van de strijders, die op 30 juli 1902 zijn doodgeschoten door de toenmalige kolonisator’, zegt de voorzitter van de stichting, Shailendra Girjasing. ‘Wij Surinamers weten heel weinig over ons verleden. De omstandigheden waaronder onze voorouders hebben moeten wonen en werken en de strijd die zij hebben moeten voeren, is het offer dat zij hebben gebracht voor wat Suriname anno 2015 is.’ Op dinsdagmiddag 29 juli 1902 werd James Mavor, die toen directeur was van Marienburg, door Brits-Indische immigranten vermoord. Er liggen verschillende oorzaken ten grondslag aan deze actie, zoals de lage lonen, de slechte werkomstandigheden en de minachtende vernederende methoden van onderdrukking. Daarnaast kon Mavor (onder de immigranten Masa Mewa genoemd) niet met zijn handen afblijven van de vrouwelijke immigranten.
De volgende dag (30 juli 1902) brak een opstand uit nadat een aantal Brits-Indische immigranten werd gearresteerd als gevolg van de moord op Mavor. Honderden immigranten, waaronder ook Javanen, drongen aan op de vrijlating van de arrestanten met het uiten van oproerige kreten en zichzelf op de borst kloppend. Zij stonden tegenover een peloton van 126 militairen, 3 officieren en 30-tal politieambtenaren. Nadat de immigranten de sommaties negeerden, werd het bevel tot vuren gegeven; het salvo had een krachtige uitwerking en er vielen 16 doden, in augustus vielen er nog 6 doden. Op 30 juli 1902 werden de immigranten in een grote kuil begraven tussen twee lagen ongebluste kalk. Anno 2015 zijn organisaties bezig het graf op te sporen. Girjasing, die deze informatie haalt uit het boek ‘Hindoestanen: van contractarbeiders tot Surinamers 1873-1998’, zegt verder dat ook andere opstanden, zoals de opstand van Zorg en Hoop op 17 augustus 1891 moet worden onderzocht. Hij vindt het jammer dat in de archieven weinig informatie over deze opstand te vinden is. Het is de stichting ernst om de juiste informatie te zoeken en zij zal ook trachten deze dag te herdenken.
