De mens is een sociaal wezen en heeft behoefte aan omgang met anderen. Hoewel niet iedereen dezelfde behoefte aan contact met anderen heeft, kan gesteld worden dat wie sociale contacten mist, zich eenzaam voelt. Het gemis kan in de hoeveelheid contacten zitten, maar ook in het soort contact. Als je geen evenwicht kan vinden tussen de relatie die je in de samenleving hebt en die je het liefst zou willen hebben, dan kan je in een isolement geraken en je eenzaam voelen. De meeste mensen hebben vaste patronen in het leven die hun een gevoel van veiligheid bieden. Bij een verstoring voelen ze zich onzeker, onveilig, wanhopig en uiteindelijk eenzaam. Verstoring kan worden veroorzaakt door levensgebeurtenissen, (zoals het verliezen van een partner, echtscheiding ) door verandering van werk, verhuizing, leefomgeving, leefsituatie en ziekte. Maar er spelen meer dingen een rol, waarvan de belangrijkste is sociale vaardigheid. In de huidige samenleving moet je je in verschillende sociale groepen staande kunnen houden: op je werk, in je familie, met vrienden, in de buurt. Daarbij heb je telkens een andere rol te vervullen, met andere verwachtingen en andere sociale codes. Je moet in staat zijn gemakkelijk relaties te kunnen aanknopen. Je moet kunnen openstaan voor een ander en jezelf kwetsbaar durven opstellen. Je moet weten hoe je bij een ruzie het weer goed kunt maken. Je moet op een adequate manier met teleurstellingen kunnen omgaan. Als je je niet voortdurend kunt aanpassen aan een andere rol, kun je in een isolement geraken. In dit verband is het ontzettend belangrijk om deze sociale vaardigheden reeds op jonge leeftijd bij te brengen ( hoe kinderen moeten omgaan met pesten, plagen, bij ruzies, bij teleurstellingen etc.).
Er zijn twee soorten eenzaamheid: emotionele (gebrek aan intieme contacten, geen levenspartner) en sociale eenzaamheid (geen of een klein sociaal netwerk). Maar men kan zich ook eenzaam voelen te midden van anderen en zelfs met een partner. Soms zijn er wel goede sociale of emotionele contacten en toch kan men zich eenzaam voelen: je voelt je dan een buitenstaander, je voelt dat je er niet bij hoort. Sommigen voelen zich juist in hun relatie alleen doordat ze bv geen goed gesprek met hun partner kunnen voeren. Eenzaamheid heeft dus niet per se te maken met gemis aan contacten. Anderzijds hoeft alleen zijn niet te betekenen dat men zich alleen voelt. Eenzaamheid is meer een gevoel dan een situatie. Het is een van de overweldigende gevoelens die een mens kan ervaren. Het is het gevoel dat de contacten die je hebt niet de diepgang of regelmaat hebben waar je behoefte aan hebt. Een gevoel van leegte, van niet verbonden zijn met anderen, van wanhoop en angst, van machteloosheid, van verdriet. Het gevoel dat er niemand bij je komt, dat je verlaten bent. Veel mensen voelen zich elke dag eenzaam zonder dat iemand het in de gaten heeft. Soms kan het heerlijk zijn om alleen te zijn, je even terug te trekken, maar je eenzaam voelen is een ander verhaal. Eenzaamheid is een persoonlijke beleving: de een mist vriendschap, de ander een partner en weer een ander mist het gevoel bij iemand te horen
Het kan bij alle groepen en in elke levensfase voorkomen. Iedereen maakt wel eens een periode van eenzaamheid door. Maar gescheiden vrouwen van middelbare leeftijd en ouderen blijken het vaakst eenzaam te zijn. En hoewel eenzaamheid in veel gevallen situatie afhankelijk en dus tijdelijk is (verhuizing, verandering van werk, van school ) is een omvangrijke groep chronisch eenzaam. Wie bv sociale vaardigheden mist, kan zich langdurig eenzaam voelen. Ook veel bejaarden en zieke mensen voelen zich chronisch eenzaam; ze worden door familie en vrienden sterk verwaarloosd. De emotionele eenzaamheid die deze groep mensen doormaakt, wordt door velen sterk onderschat. Kinderen zouden veel meer tijd moeten maken voor en aandacht moeten schenken aan hun bejaarde en/of zieke ouders. Achter hun eenzaamheid schuilt een brandend verlangen om contact met hun familie. Geef hen aandacht en liefde in deze moeilijke fase van hun leven. Jongeren zijn bereid veel te doen voor hun geliefden in bed, maar geven vaak weinig tot geen liefde naast het bed van hun hulpbehoevende ouders.
Soms kan eenzaamheid heel hardnekkig zijn: mensen voelen zich niet bij machte hun situatie en emoties te veranderen en hebben een grote kans op gezondheidsklachten als hartkloppingen, depressiviteit, hoofdpijn, zwak afweersysteem en spijsverteringsstoornissen (opgeblazen gevoel, slechte stoelgang). Gelukkig is het mogelijk je gevoel van eenzaamheid te verminderen of helemaal weg te werken. Ga na wat jou eenzaam maakt: wil je meer mensen leren kennen of wil je je contacten frequenter en dieper? De grootste kans om je niet eenzaam te voelen, is zorgen voor een groot vriendennetwerk. Leg je kaarten niet alleen op je partner, maar investeer ook in je vrienden. Belangrijk daarbij is na te gaan welke contacten je precies hebt en hoe je ze steviger kunt maken. Kijk om je heen: soms groeien collega’s of buren of kennissen uit tot meer. Realiseer je dat er wel mensen zijn die bereid zijn naar je te luisteren en die je aardig vinden; maak gebruik daarvan. Als je het gevoel hebt dat je alleen staat, schrijf dan op over hoe je je voelt. Probeer ook met muziek; luister naar vrolijke, opgewekte liedjes (absoluut geen klaagliedjes). Lees ook boeken over eenzaamheid: als je het probleem herkent, kan het gevoel verminderd worden.
[email protected]
