Ik vergeet de oproep die Harry Jong Loy (1901 – 1984) deed bij zijn programma’s op de radio niet: “Artjiemang abrawatra na ini Sranan, a wins pe oeng de, mi e barie oeng odi” (Luisteraars in het buitenland, Suriname waar u zich ook bevindt, ik groet u). De bekendste verteller van Suriname sprak de taal van bijna alle bevolkingsgroepen. Bij hem hoefde je niet over natievorming te komen praten: “Wij zijn allemaal Surinamers”. Voor mij was hij een voorbeeld van een echte Surinamer. De laatste tijd merk ik weer tendensen die te maken hebben met rassentimenten van bepaalde racisten die denken dat natievorming alleen te maken heeft met het eten van de voeding van de diverse bevolkingsgroepen in ons land. Anderen vermoeden dat integratie en natievorming “iets te doen heeft” met het aangaan van seksuele relaties met overwegend charmante personen uit een bepaalde bevolkingsgroep. Sommigen gaan zover dat ze zelfs populistisch opgezette politieke partijen identificeren met natievorming. Gelukkig is Nederland als multicultureel land in zekere zin Suriname voorgegaan in het integratievraagstuk tevens natievorming. Toch zijn er nog steeds bevolkingsgroepen in Nederland die een “wasie” (religieus bad) nemen in het herkomstland of zelfs gecremeerd of begraven willen worden in deze landen. Daar wordt over het algemeen nooit moeilijk over gedaan. Nederland accepteert en tolereert veel! Let wel accepteren is niet hetzelfde als tolereren. In het kader van het concordantiebeginsel hebben we veel overgenomen van Nederland. Voorbeelden zijn het onderwijssysteem en de wetgeving. Bepaalde bevolkingsgroepen hebben zelfs de cultuur, de religie en de Nederlandse namen geaccepteerd. Gelukkig hebben niet alle bevolkingsgroepen dit gedaan! In het kader van de religieuze verzuiling zijn politieke partijen opgericht in Nederland (bijvoorbeeld het CDA, de ChristenUnie en de SGP). Niet alleen Nederland maar bijna alle westerse democratieën hebben de diversiteit in hun samenleving – die te maken heeft met de cultuur, religie en taal van etnische groepen – de kans gegeven de identiteit ten volle tot ontplooiing te brengen. De gerenommeerde wetenschapper J.H. Adhin (1927 – 2002) drukte dit uit in een tekst gehaald uit de Rig-Veda 1.164.46: “Het werkelijke is één, de wijzen noemen het met verscheidene namen”. In verband hiermee schreef hij een opstel “Eenheid in verscheidenheid”,1957 betreffende de pluriforme Surinaamse samenleving. Graag verwijs ik naar deze boeiende en leerzame verhandeling.
Samenwerking versus macht
Ik heb onder alle lagen van de bevolking kennissen en vrienden. Dat wil nog niet zeggen dat ik een goed geïntegreerde Surinamer ben. Noch minder is daarmee aangetoond hoe ver ik geslaagd ben in het proces van natievorming. Vaak heb ik geschreven over hoe frequent de ene bevolkingsgroep de andere wil overheersen zonder de waarden en normen van elkaar te accepteren. Uiteraard bemoeilijkt dit het proces van natievorming. Er is heel veel geschreven over natievorming en iedereen heeft daar zo zijn eigen opvatting over. Natievorming beweegt zich immers onder andere langs de vele talen die gesproken worden, de cultuur en de religie in Suriname. Daarbij kan niemand zijn wil opleggen aan de andere, omdat daarmee de identiteit van een individu of groep geschaad kan worden. Wetenschappers hebben in veel geschriften voldoende beschreven dat eenheid een streven is maar niet in alle opzichten gerealiseerd kan worden omdat er vele belangentegenstellingen bestaan. In Suriname merken we dat natievorming een lang proces zal worden, omdat bijvoorbeeld de samenwerking in V-7 verband niet voldoende is gehonoreerd door de kiezers. Daarbij is het verwachte politieke resultaat uitgebleven! Eerder geven kiezers de voorkeur aan politieke partijen die niet daadwerkelijk uit zijn op samenwerking, maar wel de mond vol hebben van natievorming. Eerder streven deze partijen naar meer macht dan naar consensus en eenheid, wat natuurlijk belangrijk is voor de natievorming. Het mag duidelijk zijn dat in een democratie politieke belangen eveneens behartigd kunnen worden door zich te bundelen op basis van de etniciteit, waarbij de identiteit van de groep centraal staat. Sommige etnische groepen in onze multiculturele samenleving vinden het belangrijk langs de weg van verzuiling de waarden en normen, die onder andere bij hun cultuur, religie en taal horen, te handhaven door zich te bundelen in een politieke organisatie. Daar is toch niks mis mee?
Opportunisme
Sommige personen die kortzichtig denken, vermoeden dat natievorming alleen tot stand kan komen door anderen hun wil op te leggen in een machtsstreven. Hiertoe zijn er in Suriname recent politieke partijen opgericht, waarbij steeds meer duidelijk wordt dat zij willen afrekenen met inzichten die een primordialistische methodiek voorstaan, zoals in veel (migranten)groepen (uitgezonderd de Indianen bij alle etnische groepen in ons land). De etnische identiteit wordt vaak ontleend aan de eigen netwerken die de groepsidentiteit bevorderen. Indien voorgaande machtsstreven van voornoemde partij tot haar domein behoort, kan dit als zeer gevaarlijk getypeerd worden. Zij verdraagt zich niet met de eerder genoemde methodiek. Naast de voornoemde benadering bestaat voorts de constructivistische, die een bepaald gevoel hebben te behoren tot een groep die zich kenmerkt door een gedeelde cultuur en gemeenschappelijke afkomst. Dit gevoel berust op uiterlijke gelijkenissen die een gemeenschappelijke afstamming aangeven. Niet wordt bedoeld het constructivisme in het onderwijs. Wellicht dat opportunisten en zij die populistische politiek voorstaan zich eerder aangetrokken zullen voelen tot deze invalshoek. Uiteraard bestaan er meer methoden om de natievorming in Suriname handen en voeten te geven. Evenwel kunnen politieke partijen die natievorming met behoud van de eigen identiteit voorstaan, zoals de PL, KTPI, NPS en de VHP, op dezelfde voet voortgaan. Uiteindelijk zal de historie demonstreren welke benaderingswijze de beste is. Daarbij moeten we wel oppassen dat we ons niet door racisten en andere praatjesmakers de weerbarstige weg naar natievorming en integratie laten wijzen. In een democratie hebben wij rechten en plichten die gekoppeld zijn aan wetgeving en behoorlijk bestuur. Daarbij mogen we gelukkig tot nog toe zelf uitmaken welke richting wij uitgaan. Uiteraard nemen wij welgemeende adviezen ter harte als die passen bij de besluiten die wij nemen. Ik heb dit stuk geschreven in de overtuiging u aan te sporen de aangehaalde materie goed te bestuderen. Niet om een polemiek of discussie met mij te beginnen. Daar heb ik echt geen zin in! Wijsheid doe je onder andere op door (wetenschappelijk) onderzoek en of de literatuur te raadplegen.
Robby Roeplall
