De informatie die de ogen geven, is vaak betrouwbaarder en eerlijker dan de mondelinge informatie. De oogbewegingen die een persoon maakt tijdens het spreken, worden bepaald door zijn gedachten. Iemand die tot je praat en tegelijkertijd nadenkt, kijkt niet recht voor zich uit. In het geval van een gedachte uit het verleden is de blik naar links, terwijl bij een gedachte over de toekomst de blik naar rechts gaat. Bij gevoelens en emoties is de blik schuin omlaag en naar rechts. Iemand die zich iets visueels herinnert, zal omhoog kijken. Iemand die schuin omlaag en naar links kijkt, spreekt zichzelf mentaal toe. Maar het is best mogelijk dat iemand die de ogen van een ander ontwijkt, aan het liegen is.
In veel culturen wordt oogcontact gezien als offensief, indringend, agressief of verleidelijk. Vandaar dat velen zich daarbij zeer ongewoon en ongemakkelijk voelen. In deze culturen is het niet toegestaan elkaar langdurig in de ogen te kijken als het om een gewoon gesprek gaat. Daarom is in sommige culturen het dragen van een sluier verplicht. In andere culturen wordt geadviseerd om de blikken neer te slaan wanneer diep wordt gekeken in de ogen; de oogleden zijn de “eerste sluier”. In andere culturen wordt de blik juist gebruikt om je gedachte en gevoelens door te geven.
Bij een gesprekspartner is het de kunst om flexibel in te spelen op de situatie. Iemand aan-kijken is een van de belangrijkste regulators van een gesprek. Kijk jouw gesprekspartner aan en probeer evenveel oogcontact te maken als hij/zij. Oogcontact is een manier om ritme te brengen in je woorden (aankijken of wegkijken kunnen dienen als klemtoon op bepaalde woorden) en om indrukken uit te wisselen (het is belangrijk om af en toe te knikken als de ander iets zegt).
Tijdens vergaderingen heeft oogcontact een belangrijke functie bij het regelen van de interacties. Zo kan een spreker de beurt doorgeven aan een persoon naar keuze door zijn blik op die persoon te richten. Vaak ontstaat er op die manier een spel van aankijken en wegkijken: als je iets zegt, dan zoek je met je blik naar steun van anderen; wie het met je eens is, zal je aankijken en knikken. En wie het oneens is met je zal jou ook aankijken, echter met de ogen wijd open, gereed om in de aanval te gaan. En als de ogen van je gesprekspartner voortdurend heen en weer flitsen, betekent het meestal dat hij zich onzeker voelt of het gesprek saai vindt; zijn hersenen proberen een vluchtroute te vinden.
Door oogcontact te houden terwijl je partner praat, geef je aan dat je luistert en actief deelneemt aan het gesprek. Via onze ogen laten we ook vaak onze echte gevoelens zien, dus helpt oogcontact bij het bepalen of je partner echt meent wat hij/zij zegt.
Oogcontact heeft ook veel te maken met beleefdheid, status en controle. Het is van essentieel belang om het in de juiste dosis te doen. Mensen die veel contact maken, stralen vertrouwen uit; mensen die oogcontact negeren geven aan dat ze zich niet willen vrijgeven. Aan de ogen van je gesprekspartner kan je vaak zien of hij verlegen, dominant, verbaasd, vrolijk, verdrietig kwaad, ontstemd is of liegt.
Met onze ogen sturen we signalen naar anderen. Daarbij spelen de pupillen een cruciale rol. Normaal bepaalt de hoeveelheid licht de omvang van de pupillen (bij veel licht worden ze kleiner). Maar ook bij gemoedstoestanden verandert de omvang van de pupillen (ze worden groter of kleiner). Daardoor geven je ogen heel veel informatie die je misschien niet had willen geven. Zo worden grote pupillen in verband gebracht met aantrekkelijkheid: van iemand die jou met grote pupillen recht aankijkt, denk je dat hij/zij je aantrekkelijk vindt.
In de liefde speelt pupilvergroting een grote rol: als je in de ogen van je geliefde kijkt, ben je onbewust op zoek naar pupilvergroting. En als je die vergroting bij hem/haar ziet, zorgt dat voor opwinding bij je waardoor ook jouw pupillen groter worden. Bij vrouwen met opgetrokken wenkbrauwen lijken de ogen groter. Daarom vinden mannen zulke vrouwen aantrekkelijker. Al dan niet bewust maken vrouwen handig gebruik ervan: ze epileren hun wenkbrauwen en tekenen ze iets hoger op hun voorhoofd (daardoor lijken haar ogen groter). De pupillen van mannen blijken het grootst te worden bij het zien van een foto van een naakte vrouw. Bij vrouwen worden de pupillen het grootst bij het zien van een foto van een moeder met baby. Een foto van een naakte man komt bij vrouwen op de tweede plaats.
Oogcontact is ontzettend belangrijk in de communicatie tussen mensen onderling, tussen mensen en dieren en tussen dieren onderling. Afhankelijk van het doel onderscheiden we drie verschillende soorten blikken wanneer we iemand aankijken: de sociale, de intieme en de krachtige blik. Bij de sociale blik (bij zakelijk of gewoon gesprek) richten we onze ogen op het gebied tussen de ogen en de neus van de gesprekspartner. Bij de intieme blik kijken we afwisselend naar de ogen, de kin en het middenrif. De krachtige blik wordt gebruik om iets af te keuren, boosheid te tonen of te intimideren.
Oogcontact is iets persoonlijks, iets speciaals; het is een vorm van aanraking, het drukt intimiteit uit. Het is een non-verbaal signaal dat minstens even effectief is als het woord, het spreekt duidelijker dan tientallen woorden. Als de ander jou langer dan normaal in de ogen aankijkt (al is het enkele tellen), dan is dat een teken dat de ander jou aantrekkelijk vindt. En als de aantrekking wederzijds is, kan je dit laten merken door de blik van de ander vast te houden of te glimlachen. Oogcontact is in het flirtproces een belangrijk opvallend, effectief en veel gebruikt middel. Een belangrijke vorm van oogcontact tijdens het flirten is een indringende, langdurige en traag blik in elkaars ogen, afgewisseld met zijdelingse, korte blikken in elkaars richting.
Door oogcontact maakt je duidelijk of je iemand leuk vindt of niet en of je iemand toelaat of niet. Je blik werkt direct in op een deel van haar/zijn hersenen. De reactie kan zijn: erop ingaan (langer en vaker kijken) of terugtrekken (blik naar de andere kant). Het is een veilige manier om erachter te komen of iemand hetzelfde van jou vindt.
Jack Mohanlal ([email protected])
