Binnenkort vieren wij met zijn allen emancipatie. Emancipatie betekent volgens het woordenboek toekenning van gelijke rechten, gelijkstelling voor de wet. Wanneer wij het woord in het dagelijks leven gebruiken, denken wij echter niet zozeer aan rechten doch veeleer aan willekeur en rechteloosheid. Dan verstaan wij onder de term: het eind van een stelsel van willekeur en rechteloosheid, dat toestaat dat een medemens straffeloos kan worden mishandeld. Deze uitbreiding van het begrip maakt het mogelijk emancipatie in breder verband te plaatsen. Dictatuur is ook een stelsel van straffeloosheid, rechteloosheid en willekeur. Om daarvan verlost te zijn is ook emancipatie.
Ik maakte voor het eerst kennis met deze vorm van rechteloosheid toen ik in de jaren tachtig een bezoek bracht aan Suriname . Ik werd meegenomen naar een verjaardagsparty. Plotseling begon een ieder te rennen. Verwonderd vroeg ik wat er aan de hand was. “Kwart voor twaalf,” zei mijn begeleider op geagiteerde toon. “Wegwezen. Als je je na twaalven nog op de openbare weg bevindt, kan je gegrepen worden en worden afgeranseld.”
Een paar dagen daarna, bracht ik een bezoek aan de heer L.M. redacteur van Dagblad De Ware Tijd. Hij vertelde mij in geuren en kleuren hoe hij door militairen was afgeranseld omdat hij dingen had geschreven die hen niet zinden. Ik moest daarbij terugdenken aan een ander geval twintig jaar eerder. Ik zat op Curaçao. Een zwager Leslie Monsanto genaamd, een fervente bewonderaar van Fidel Castro, kreeg na een lovende brief aan de dictator de uitnodiging om het eiland te bezoeken all paid. Dat was gemakkelijk genoeg; de hotels stonden allemaal toch leeg. Als verwoed amateur fotograaf was hij foto’s aan het schieten van een oude kerk, toen hij door een paar mannen tegen de grond werd geslagen en geschopt. Zijn duur fototoestel werd vertrapt. Zijn vrouw die op enige afstand postkaarten had staan kopen was zo verstandig geweest niet op de commotie af te komen, maar rechtstreeks naar de Nederlandse ambassade te rennen. Dezelfde dag kwam Monsanto vrij. Ik ging hem afhalen op Hato. Hij viel op de knieën en kuste de grond net als de vorige Paus en kuste vervolgens zijn Nederlands paspoort. “Dit geef ik nooit meer af”, verklaarde hij. Na het relaas van Morpurgo deed ik hetzelfde met mijn Nederlands paspoort.
De gewoonte heb ik overgehouden. Op elke 1 julidag, waar ik mij ook bevind, kus ik bij wakker worden mijn Nederlands paspoort en vraag vervolgens aan de Heer om mij te behoeden voor een stelsel waarbij mensen die nauwelijks mijn schoenen kunnen poetsen, mij ongestraft kunnen mishandelen. Vervolgens stap ik naar de boekenkast om daaruit de biografie van een van de volgende mannen op te pakken en even door te bladeren. Simon Bolivar, Francisco de Miranda, Toussaint Louverture, Abraham Lincoln, Mahatma Gandhi, Iding Soekarno, Willem de Zwijger, Jezus Christus, Martin Luther King, Nelson Mandela. Mannen die zich stuk voor stuk hebben ingezet voor de vrijheid van de medemens. Voor ons dus en die het met hun leven hebben moeten bekopen.
Ik hoop dat u deze gewoonte mag overnemen. Zeg nooit, nooit. Wie had ooit kunnen denken dat de gebeurtenissen van 1980 en 1982 zich in ons vredelievend land zouden voltrekken. Welke garantie hebben wij dat ze nooit meer zullen gebeuren. Daar hoef je niet elke dag aan te denken, maar eens in het jaar is emancipatiedag een goede gelegenheid om daarover een beetje te mediteren. Maak even uw ogen dicht en stel u voor dat u wordt mishandeld omdat u iets heeft gezegd wat in een verkeerd keelgat is terechtgekomen en dat u door allerlei onverlaten daarvoor wordt mishandeld.
Aan de Hindoestaanse lezers van mijn essays vraag ik emancipatiedag niet te zien als een puur Creools feest dat zij niet mee behoeven te vieren, maar te bedenken dat zonder emancipatie hun voorouders in India zouden zijn achtergebleven. Misschien waren zij er thans beter aan toe geweest, maar dat is speculeren. Je weet wat je hebt. Je weet niet wat je zou hebben gehad.
Aan de Marrons zeg ik: krachtens het vredesverdrag mocht gij u niet over het gehele grondgebied verplaatsen. Door de emancipatie kwam daar een eind aan dus ook reden te meer om emancipatie mee te vieren. Al is het in de geest en met een enkel woord aan Gran Gaddo vragen om u te behoeden voor een nieuwe vrijheidsbeknotting in welke vorm dan ook.
Gezegende emancipatiedag zij u toegewenst
Mr.dr. W.R.W.Donner
