Luis Guillermo Solis de kandidaat van centrum links alsmede de hoop van progressief Latijns Amerika wordt de nieuwe president van Costa Rica. Met deze overwinning hijst Centraal Amerika, na Daniel Ortega van Nicaragua en Canchez Ceren van El Salvador, een derde sociaal democraat in het presidentiële zadel. Als wij Danilo Medina van de Dominicaanse Republiek erbij nemen, kunnen wij Sicas (de Midden Amerikaanse Caricom) gerust als een sociaal democratische bolwerk kwalificeren. Buitengewoon goed nieuws voor de ‘have nots’ in die regio. Grote uitzondering blijft echter Panama, dat in Ricardo Martinelli één van de meest uitgesproken schoothondjes van Amerika aan het roer heeft staan.
Costa Rica hanteert, in navolging van de rest van het continent, het Franse model van presidentsverkiezingen. Het veld bestond in de eerste ronde uit 13 kandidaten. Solis wist op 2 februari jl., ondanks zijn relatieve onbekendheid, een score van 31 procent bij het kiezersvolk te behalen. Zijn directe tegenstander, de neoliberaal Johnny Araya van de ‘regerings – en regentenpartij’ PLN behaalde met afgerond 30 procent eveneens een vergelijkbare score. Doordat geen der kandidaten het minimaal vereiste percentage van 40 procent in de wacht wist te slepen, volgde er conform de constitutie een tweede finale ronde.
De algemene verwachting was, dat het in deze tweede en beslissende ronde aanvankelijk op een nek aan nek treffen tussen deze beide kandidaten zou uitdraaien, maar dat Araya, vanwege zijn grote bekendheid en het gegeven dat zijn partij reeds 8 jaar onafgebroken aan de macht is, uiteindelijk toch als winnaar uit de bus zou komen. Niet dus: mede vanwege een uitgekiende strategie van onophoudelijke kritieken op het van (drugs)schandalen doortrokken beleid van de huidige president Laura Chinchilla, slaagde Solis erin de aandacht van het electoraat blijvend op zich te vestigen.
Araya – ‘verspilling van geld’
De voorsprong van Solis in de peilingen naar de tweede ronde toe was op een gegeven moment dermate groot (77 procent), dat Araya zijn campagne op 5 maart, ettelijke weken voor de finale stemmingsdag, geheel staakte en de handdoek ostentatief in de ring wierp. Desgevraagd gaf hij aan, de wil en de stemming van het volk aan te voelen, te begrijpen en te respecteren: “percibimos el sentimiento de los costarricenses y consultamos sondeos que miden las corrientes profundas de la opinión pública”. Verdere campaigning, zo stelde hij, was niet alleen zinloos: het was daarnaast een zinloze en onnodige vernietiging van kostbaar geld. “Het is niet verstandig om miljoenen aan publiciteit, vergaderingen en andere evenementen te besteden. Wij zullen de grondwettelijke bepalingen respecteren, maar ik zal mij verder van iedere electorale activiteit onthouden.” Vanwege het feit dat de grondwet van Costa Rica geen vrijwillige terugtrekking in de tweede ronde toestaat, bleef Araya officieel de kandidaat van rechts.
De winnaar
Solis, jaargang 1959, is in het verleden lid van de huidige regerende liberale partij geweest. Hoewel hij van beroep hoogleraar geschiedenis is, heeft hij kans gezien om een zeer respectabele carrière als diplomaat op te bouwen. Hij heeft ettelijke keren op verschillende ministeries het ministerschap bekleed. Hij is vanaf begin 1984 geaccrediteerd geweest in verschillende Costa Ricaanse delegaties bij de Verenigde Naties, de OAS en de Europese Unie.
Tijdens het presidentschap van del latere Nobelprijswinnaar Oscar Arias Sanchez (1986-1990) vervulde hij, als topambtenaar op Buitenlandse Zaken, een belangrijke rol bij het opstellen en implementeren van een Midden-Amerikaanse vredesplan. Onder bemiddeling van Arias werd er in 1987 een bindend akkoord bereikt. Dit akkoord, genaamd het Verdrag van Esqupulas 2, was de opmaat tot de beëindiging van de verschillende burgeroorlogen in respectievelijk El Salvador, Guatemala, Honduras en Nicaragua. Dit akkoord heeft president Arias de Nobelprijs voor de Vrede opgeleverd.
In 1995 zegde hij zijn lidmaatschap van de liberale partij op, “vanwege het wijdverbreide nepotisme en de niet langer verteerbare partijmachinaties”. Hij sloot zich vervolgens bij de sociaal democratische PAC aan met wie hij deze verkiezingen dus winnend wist af te sluiten. Solis heeft zich tijdens de verkiezingscampagne als een warme pleitbezorger van een progressief belastingstelsel ontpopt: “een ideaal mechanisme voor gelegitimeerde overdracht van rijk naar arm”, luidt zijn onomwonden oordeel. De zoon van de eigenaar van een klein schoenmakersbedrijf, is meer dan 30 jaar universitair docent geweest en heeft daarnaast frequent als gasthoogleraar aan verscheidene Amerikaanse universiteiten in o.a. Michigan en Florida gedoceerd.
Onafhankelijkheid
Evenals de rest van Midden Amerika heeft Costa Rica nooit voor zijn onafhankelijkheid hoeven te vechten. Na de nederlaag van Spanje in de Spaans-Mexicaanse onafhankelijkheidsstrijd (1810 – 1821) verkregen de gebiedsdelen Guatemala, Nicaragua en dus ook Costa Rica hun onafhankelijkheid. Na de onafhankelijkheid heeft het even deel uitgemaakt van het Eerste Mexicaanse Rijk van Agustin de Iturbe. Dit ‘Rijk’ kwam evenwel in 1823 ten val. Daarna werd het een provincie binnen de Federale Republiek van Centraal Amerika, dat ‘theoretisch’ tot 1839 is blijven bestaan. Deze republiek had in de praktijk, vanwege de hoge mate van autonomie van de ‘provincies’ veel meer weg van een confederatieve republiek. In 1838 trok Costa Rica zich formeel terug uit deze ‘confederatieve republiek’, die in de praktijk trouwens reeds lang ter ziele was gegaan.
Economie
Costa Rica behoort zonder enige twijfel tot de meer welvarende landen van Centraal Amerika. Het land heeft 4,8 miljoen inwoners. Zijn BNP is in de periode 2009 tot 2012 gestegen van US 6.386 naar US 9.386. De voornaamste exportproducten zijn koffie, bananen, suiker, textiel en elektronische onderdelen. Toerisme blijft echter de met afstand de voornaamste bron van inkomsten. Het land had in 2012 een bezoekersaantal van 2.4 miljoen toeristen. Sinds 1999 is het bedrag dat via het toerisme aan buitenlandse valuta wordt verdiend groter dan het totaal aan exporten van bananen, koffie en ananas bij elkaar opgeteld. Zijn tropische regenwoud met schitterende flora en fauna, inclusief 1000 verschillende plantensoorten en 850 soorten vogels, werkt werkelijk als een magneet op de bezoekende toerist. De Caribische kust met zijn sexy toeristische hagelwitte stranden staat eveneens erg hoog aangeschreven.
Het land heeft lange tijd de kwalificatie ‘het Zwitserland van Centraal Amerika’ gehad. Deze kwalificatie is in de loop der jaren behoorlijk bijgesteld: Negatieve ontwikkelingen in zowel Zwitserland als Costa Rica hebben de ‘keizerlijke connotaties’ waarmee Zwitserland decennia lang werd overladen namelijk drastisch doen eroderen.
Zwitserland heeft de laatste tien jaar de kwalijke reputatie opgelopen van ‘bankier’ van illegale Oosterse en Westerse geldstromen. Costa Rica heeft zich ontpopt als een levensader en transitopunt voor de internationale handel in cocaïne. Vanuit de US zijn er daarnaast serieuze bewijzen aangedragen, dat een niet gering gedeelte van deze drugsgelden zijn doorgesluisd naar de begrotingen van praktisch alle belangrijke politieke partijen. De veroordeling en gevangenschap van twee voormalige presidenten in 2004, wegens bewezen corruptieve handelingen heeft de imagoschade van het land nog verder vergroot.
Suriname en het Franse model
Eens te meer demonstreert ons het superieure Franse model met verkiezingen in twee ronden, zijn zelfreinigend vermogen. De relatief onbekende Solis (David) blijkt in de directe tweestrijd over voorheen onbekende krachten te bezitten en verslaat overtuigend de gedoodverfde winnaar Araya (Goliath). Direct gevolg van dit stelsel is, dat er bij de eventueel benodigde formatiebesprekingen hoegenaamd geen ruimte is ontstaan voor partijpolitieke achterklap en zwaar ‘etno-geïnspireerde’ chantage. De winnaar heeft een direct verkregen mandaat van de kiezer; zijn opvattingen waren vooraf bij een ieder bekend en de verliezer weet dat het electoraat zijn politieke en maatschappelijke inzichten categorisch heeft afgewezen. Over de in Latijns-Amerika als vanzelfsprekend ervaren afwezigheid van de absurdistische en surrealistische pre-electorale combinaties, zullen wij het hier even niet hebben.
Het kan echt geen toeval zijn dat dit model steeds meer aan school begint te winnen. In Europa heeft Silvio Berlusconi zich verscheidene malen als een pleitbezorger ontpopt. En zelfs in Afghanistan, toch één van de moorddadigste landen ter wereld, wordt dit model bij de presidentsverkiezingen toegepast. In Nederland is de burgemeester van Den Haag Jozias Van Aartsen inmiddels helemaal om. Hij pleit voor een fundamentele hervorming van de gemeenteraadsverkiezingen: “Niet alleen moeten de inwoners rechtstreeks hun burgemeester kunnen kiezen, ook moet er een verkiezing ‘om de macht’ komen in twee stemrondes”. Hij stelde verder: “Wij moeten in Nederland ook op de macht kunnen stemmen. In Frankrijk zijn twee rondes. In de eerste ronde stemmen de Fransen op hun gevoel, hun opinie, uit politieke overtuiging. Dan vallen er weliswaar partijen af, maar zij geven hun achterban wel een stemadvies mee voor de tweede ronde.”
Wij hebben de indruk dat ook bij ons in Suriname steeds meer mensen beginnen te begrijpen dat ons huidig ‘VVV-chantagestelsel’ zijn langste tijd gehad heeft en niet meer aan de eisen van het huidige tijdsgewricht voldoet. Het is inmiddels zonneklaar dat het gechanteer en gemarchandeer tijdens het onderhandelingsproces ons land geen goed doet. De potentiële presidentskandidaat wordt, zo blijkt keer op keer, gedwongen om veel meer weg te geven dan hij onder normale omstandigheden ooit zou hebben ingewilligd. De ervaring leert tevens, dat de eenmaal prijsgegeven ruimte, gedurende de regeerperiode niet meer kan worden teruggewonnen (‘Desi, ik weet heel goed waar jullie mee bezig zijn. Ik waarschuw je, als je aan mijn ministers komt, doen wij niet meer mee’).
Dat de door de tegenpartij door de strot geduwde kandidaten doorgaans niet dan wel onvoldoende voor hun ministeriele taak berekend zijn, maakt de zaak des te acuter. Wij verwijzen in dit kader naar een prominent DNA lid dat niet zo lang geleden heeft aangegeven zich in 2015, na pak hem beet drie of vier termijnen, niet meer verkiesbaar te zullen stellen. Desgevraagd liet hij doorschemeren van mening te zijn dat het de hoogste tijd is om voor een ministerspost voorgedragen te worden. Zoals gebruikelijk in Suriname, heeft de ‘journalist’ ook nu weer verzuimd om de goede man naar de ‘ambtshalve’ grondslag van zijn claim te vragen. En dan hebben wij het nog niet eens over zijn ‘intellectuele credentials’.
Wij pleiten er afrondend dan ook voor dat politiek Suriname reeds bij de verkiezingen van 2015 dit heilloze pad der dwalingen verlaat en onvoorwaardelijk opteert voor a) een scheiding van de presidents – en assembleeverkiezing en b) een presidentsverkiezing in twee rondes, waarbij in de tweede ronde de twee sterkste kandidaten uit de eerste ronde met elkaar in de arena treden. Wij koesteren de heilige overtuiging, dat slechts via dit traject de Republiek Suriname in staat zal zijn om de volgende stap en de volgende fase in zijn ontwikkelingstraject met succes te maken respectievelijk succesvol af te ronden. Niemand staat te wachten op een president Bouterse of president Santhoki, die reeds bij zijn aantreden in 2015, gedwongen, meer dan de helft van zijn presidentiële autoriteit en zijn presidentiële ambities blijvend aan een of meer notoire politieke marchandeurs heeft moeten prijsgeven. Zo kun je dit Suriname echt niet langer besturen ………echt niet.……niet in deze 21ste eeuw. ‘Advances in society always come from those who refuse to buy the status quo; people with a healthy curiosity, a wonderful freedom of mind and the inner security to take a chance.’
Guno Rijssel
