Het moet mij van het hart dat de politieke partijen is Suriname tot nu toe niet inzien dat het hybride politiek-bestuurlijke stelsel absoluut niet past binnen onze multi-etnische en -culturele samenleving. Het in de grondwet van 1987 ingevoerde hybride stelsel, dat als mengeling van het presidentiële stelsel en het parlementaire stelsel (Westminster model) getypeerd kan worden, is voor wat mij betreft reeds bij de invoering gebleken niet te zullen werken. De makers en opdrachtgever van de grondwet, hebben zonder een (objectieve) evaluatie het historisch gegroeide Westminster parlementaire stelsel vervangen door het ondeugdelijke, corruptie- en dictatoriaal gevoelige vigerende hybride stelsel. Dat is jammer, omdat daardoor een keiharde aanval gepleegd is op een gewoonte en op de beleving van de democratie. Ik neem het de Front-partijen hoogst kwalijk dat zij niet eens gedurfd hebben een discussie op gang te brengen over het eventueel herintroduceren van de grondwet van 1975 of ten minste over het parlementaire stelsel dat verankerd is in die grondwet.
In de grondwet van 1975 was de functionering van de democratie op politiek-bestuurlijk vlak beter gegarandeerd. Ik hoop dat na het experiment met dit hybride stelsel er voldoende vergelijkingsmateriaal aanwezig is om een oordeel tussen beide stelsels te vellen. De ‘checks and balances’ in de verhouding tussen de drie machten van de Trias Politica waren in de grondwet van 1975 beter geregeld.
Storende factoren
Ik vind het erg storend, dat in het onderhavige hybride stelsel sprake is van machtsconcentratie bij het ambt van president en dat niemand hiermee problemen schijnt te hebben. Het gevolg van deze machtsconcentratie bij het ambt van president, is dat het in de grondwet genoemde hoogste orgaan van Staat, in casu DNA, simpelweg gemarginaliseerd wordt. Wij zien dat er niet in voldoende mate verantwoording wordt afgelegd aan het parlement, DNA. Het parlement komt in de ogen van de burgers over als een verlengstuk van de regering en schijnt daardoor machteloos te staan tegenover de Regering. Een regering die weinig verantwoording aan het volk aflegt via het parlement zou in een zuiver parlementaire stelsel heengezonden worden met een motie van wantrouwen bij gewone meerderheid. Nu kan dat niet. Verder ervaren wij dat de ministers niet als volwaardig worden gezien en dat hun bevoegdheid en taken uitgehold worden door wat ik noem ‘schaduwministers’, de zogenoemde task forces waartegen het parlement geen enkele controlerende actie kan ondernemen. Hiermee wordt nog sterker bevestigd dat de hoogste volksvertegenwoordiging totaal tandeloos gemaakt is. Ik roep de politieke partijen op om het hybride stelsel te schrappen of af te wijzen en te kiezen voor het parlementaire stelsel. De multi-etnische samenstelling van ons land zal zeker beter gediend zijn bij het Westminster parlementaire stelsel. Verder kan een corrupte minister of de hele regering, waaronder ook de regeringsleider/premier, met een motie van wantrouwen naar huis gestuurd worden. Een eventuele deconcentratie van de macht bij het ambt van president, zal de dictatoriale signatuur of neigingen ongedaan maken. De regeringsleider blijft de politieke figuur tegen wie bijvoorbeeld politieke aanvallen geopend kunnen en mogen worden. De president treedt op als staatshoofd en is het symbool van de natie. Er zijn vele landen waar dit systeem perfect werkt. Ik noem hierbij enkele van de landen: Trinidad, Barbados, Duitsland, Italië, Engeland, Nederland en België. In de twee laatstgenoemde landen is het staatshoofd, de koning.
Dreigende polarisatie
Als je naar de verschillende opbelprogramma’s luistert, valt op dat er zowel openlijke dan wel latente vormen van etnische sentimenten worden aangewakkerd. Dit uitgaande van het feit dat de aanhangers van de VHP, de heer Chan Santhoki bij een eventuele verkiezingswinst gaarne het ambt van president zien invullen. Plotseling willen mensen bepalen wie tot Surinamers behoren en wie niet. Dit alles leidt tot etnische spanningen in de eenheidstaat Suriname. Ook ik bevind mij midden in de Surinaamse gemeenschap en weet wat er allemaal gedacht en gezegd wordt in dit kader. Hoe erger zal het aanwakkeren van etnische sentimenten niet het geval zijn bij een eventuele, onverstandige keus om de president rechtstreeks te laten kiezen door het volk? Ik garandeer u dat dit de etnische polarisatie des te meer zal bevorderen. Voorts is het zichtbaar dat de huidige vorm van het ambt van president aan gezag ingeboet heeft. Door dit gezagsverlies van het ambt van president, vind ik dat het hybride stelsel gefaald heeft. Ook simpel om het feit dat iedereen, ongeacht maatschappelijke reputatie, het ambt wil invullen, geeft ook aan hoe men de waarde van het ambt inschat of ervaart. Dus wat mij betreft geen continuering van het huidige hybride stelsel en absoluut geen invoering van het presidentiële stelsel.
Bert Eersteling
