Rechten kinderen niet in Suriname geboren Surinamers onduidelijk
Het concept van de Wet Personen van Surinaamse Afkomst en de Rechten en Plichten die daaruit voortvloeien (Wet PSA) is een interne voorbereiding op het punt om in een volgende fase in DNA te worden besproken. Deze wet heeft tot doel de relatie vast te leggen tussen Suriname en alle mensen die van Suriname afkomstig zijn zonder onderscheid en om deze personen van Surinaamse afkomst (PSA) in aanmerking te komen voor voorzieningen die de Staat Suriname beschikbaar maakt voor PSA. Daarvoor moeten ze deze relatie ‘activeren’, waardoor een status ontstaat. Aan deze status – die de band tussen de persoon en Suriname vastlegt – zijn rechten en plichten verbonden. Om gezinsontwrichting te voorkomen, worden ook aan gezinsleden die op zichzelf de status van PSA niet zouden kunnen activeren, de mogelijkheid geboden om het PSA-document voor gezinsleden te verkrijgen en toegang te hebben tot de PSA-voorzieningen.
PSA-documenten
Een aantal buitenlanders kan de PSA-status verkrijgen door het te activeren. Dit activeren gaat door aan te geven bij de ‘bevoegde Surinaamse autoriteiten’ dat men deze status wil voeren. Het bewijsstuk dat de PSA-status is geactiveerd is het ‘PSA-document’ dat 5 jaar geldig is. De rechten vanuit de PSA-status treden in werking na afgifte van het document. Voor gezinsleden (wettige echteno(o)t(e) en minderjarige gezinsleden) – die geen recht hebben op de status en deze niet kunnen activeren – wordt een ‘PSA-document voor gezinsleden’ uitgegeven dat toegang geeft tot ‘de voorzieningen voor PSA’. Voorts zal ook een PSA-kaart worden geïntroduceerd die het bewijs van ingezetenschap is, wanneer PSA zich als ingezetene in Suriname inschrijven. Na inschrijving in Suriname als ingezetene krijgt men ook het al in gebruik zijnde ‘bewijs van permanent verblijf’.
Wie kan status activeren?
Ten eerste kunnen personen die in Suriname geboren zijn de PSA-status activeren. Dit geldt niet voor buitenlanders die hier op missie waren en een kind kregen. Kinderen en kleinkinderen van wie ten minste 1 ouder of 1 grootouder van Surinaamse afkomst is. Vanwege een verschrijving wordt waarschijnlijk abusievelijk verwezen naar een ‘lid 1’ van het betreffende artikel (ter verduidelijking van wie ‘van Surinaamse afkomst is’), dat echter niet voorkomt. De wet praat in de uitleg ook van ‘van Suriname afkomstig’. Kennelijk wordt bedoeld (klein)kinderen van personen die minimaal hier zijn geboren. De kinderen van personen die wel de Surinaamse nationaliteit bezaten/bezitten, maar niet in Suriname zijn geboren zijn niet te herkennen in de 3 categorieën die de PSA-status kunnen activeren. De status kan allen geactiveerd worden op verzoek.
Rechten PSA
Houders van de PSA-status moeten altijd toegelaten worden tot Surinaams grondgebied, zonder visum en zonder toeristenkaart. Ze mogen hulp vragen overal ter wereld bij Surinaamse ambassades en consulaten als die vertegenwoordigingen van hun nationaliteit/ingezetenschap niet ter plekke aanwezig zijn. Voorts mag men na aankomst 6 maanden in Suriname verblijven en deze weer met 6 maanden verlengen. Men mag zich binnen 6 (of bij verlenging binnen 12) maanden zich inschrijven als ingezetene bij Biza. Daarvoor moet men zich wel eerst uitschrijven uit de vorige plaats van ingezetenschap. Ook mogen houders van de status werken zonder werkvergunning. Naast deze normale rechten, hebben ingezeten houders van de PSA-status voorts het recht tot permanent verblijf, tot ze zich uitschrijven, waarmee het permanent verblijf vervalt.
Meer rechten ingezeten PSA, maar geen passief kiesrecht en hoge functies
De Wet PSA maakt nu al ruimte open voor meer rechten. Deze rechten zullen afhankelijk zijn van de duur van ingezetenschap. De uitleg geeft niet aan welke rechten men zou kunnen denken, maar het zou kunnen gaan om ‘benoembaarheid in de openbare dienst’, het doen van een aanvraag voor domeingrond onder de titel grondhuur, het kunnen inschrijven bij KKF/oprichten van een bedrijf zonder het vereiste van samenwerking met een Surinaamse counterpart, beperkte mogelijkheden tot uitzetting vanwege de vreemdelingenwetgeving, beperkte uitlevering in geval van een strafbaar feit, expliciete rechten betreffende sociale zekerheid (AOV, ziektekostenkaarten, kinderbijslag) en onderwijs (inschrijving) en het recht om te kiezen bij de algemene, vrije en geheime verkiezingen. Wat betreft de toelating tot Surinaams grondgebied en de uitwijzing of uitlevering, bepaalt de conceptwet wel dat toch toelating kan worden geweigerd en kan worden uitgezet als bijvoorbeeld het internationaal strafrecht dat zou verlangen. In deze gevallen wordt de PSA-status opgeschort door de minister van Buitenlandse Zaken. De wet is wel duidelijk door te stellen dat men Surinamer moet zijn om zich te laten kiezen tot DNA-lid of rr-lid. Voor het (vice)presidentschap en lid te zijn van de rechterlijke macht met rechtspraak belast of pg is er ook geen ruimte gelaten tot benoembaarheid.
Grenzen
Alle toekomstige voordelen die voor ingezetenen met de PSA status zullen gelden, worden bij wet vastgesteld. Het gaat erom uit te drukken dat in de nabije of verdere toekomst op basis van deze wet PSA ingezetenen bij wet meer rechten zouden kunnen worden gegeven. Ook kan deze groep in andere wetgeving worden genoemd en daardoor anders worden behandeld dan vreemdelingen. Het concept zegt geen enkel recht te propageren, maar ook niet uit te sluiten. Alleen het passief kiesrecht is door de initiatiefnemers uitgesloten. Daarvoor zou men gemakkelijk Surinamer kunnen worden, staat in de toelichting.
