Het Koninklijk Instituut voor de Tropen heeft in samenwerking met de Anton de Kom Universiteit van Suriname (AdeKUS), Academisch Ziekenhuis Paramaribo (AZP) en het ministerie van Volksgezondheid van Suriname, een symposium over de ziekte leishmaniasis georganiseerd. Het symposium was een afsluiting van een geintregreerd programma genaamd “Leishmaniasis in Suriname” wat in 2009 gestart is voor onderzoek naar de ziekte bosyaws of busi-jasi. Een ziekte veroorzaakt door de parasiet Leishmaniasis guyanensis.
Uniek programma
Het programma is een unicum in vele opzichten. Afgezien van het feit dat de mogelijheid bestond dat meerdere partijen, nationaal en internationaal, samenwerkten, hebben ze dit gedaan met een zichtbaar uniek resultaat. De doelen zijn gerealiseerd zonder dat een partij zich terugtrok of zich benadeeld voelde. Met het vinden van nieuwe en verrassende resultaten kan gezegd worden dat de doelen voorbij gestreeft zijn. De realisatie van de doelen was binnen de vastgestelde tijdsperiode, zonder uitloop van het onderzoek. Het waren doelen die in verschillende studierichtingen uitliepen namelijk: klinisch, biologisch en medisch-antropologisch.
Ricardo Hu, promovendus in het klinische deel van het onderzoek, is in dezelfde week al gepromoveerd. De andere twee, Alida Kent van het biologisch onderzoek en Sahienshadebie Ramdas van het medisch-antropologisch onderzoek, zullen de komende maanden promoveren. Noemenswaardig is hier extra bij te vermelden dat Sahienshadebie Ramdas dit in Nederland zal doen, omdat op de studie in Suriname niet te promoveren valt. Hierna is de planning dat ze terug naar Suriname komt. Het programma heeft een goed onderzoek kunnen leveren. Er is een stevig fundament gelegd voor een bestrijdingsprogramma van bosyaws en het opzetten van nieuwe onderzoeksvelden en wetenschappelijke takken.
Leishmaniasis of bosyaws
In Suriname is leishmaniasis beter bekend als bosyaws of als busi-jasi. Het is een ziekte die veroorzaakt wordt door een parasiet (leishmaniasis guyanensis). De parasiet wordt na een steek van de zandvlieg overgebracht op de mens. De parasieten bevindt zich in zoogdieren die met name in het binnenland voorkomen zoals miereneters, luiaarden en buideldieren en ook bij mensen. Wanneer men gestoken is, ontwikkelt zich een wond op de huid. Deze wonden lijken op zweren, waarbij veel pus en vocht vrijkomt. Vanwege het uiterlijk van leishmaniasis wordt de ziekte in sommige gebieden ook berglepra genoemd. Lepra wordt echter door een bacterie veroorzaakt en leishmaniasis door een parasiet. De parasiet zit in de zandvlooi die een zoogdier steekt. De parasiet dringt dan het lichaam binnen waar het in de cellen gaat zitten. Hier kan het zich vermenigvuldigen, totdat de cel open breekt. Dit geeft het karakter van open wonden die de ziekte kenmerken. De vrijgekomen parasieten worden dan door de zandvlooi weer opgenomen en zo naar een ander individu gebracht, alwaar de ziekte wordt overgedragen. De ziekte komt steeds vaker voor, waarschijnlijk omdat er meer verkeer is met buurlanden, waar de ziekte ook voorkomt.
Klinisch onderzoek
Ricardo Hu promoveerde op 27 november op het onderzoek en heeft de klinische studie verricht, waarbij een nieuw behandelingsschema van het medicijn pentamidine werd onderzocht. Het huidige schema is een injectie voor 7 dagen. Dit brengt complicaties mee voor mensen uit het binnenland. Een week lang naar de stad komen, betekent dat de behandeling duur is, maar ook dat er in die week geen inkomsten zijn. Daarom wordt de kuur niet altijd afgemaakt, wat op langere termijn kan leiden tot resistentie (weerstand) van de parasiet tegen het medicijn. Dat maakt dat het medicijn niet meer effectief is tegen de ziekte. Er bestaan wel andere mogelijkheden maar die medicatie is duurder en voor veel Surinamers is de huidige medicatie al bijna niet te betalen. In het nieuwe schema wordt de dosis verhoogd en het aantal behandelingsdagen verkort. “De kans wordt dan groter dat meer patiënten de kuur afmaken en dat er minder kosten mee gemoeid zijn”, aldus Ricardo Hu. Het onderzoek wees echter uit dat er ook nadelen had. Er waren meer bijwerkingen en het genezingspercentage werd minder.
Biologisch onderzoek
Alida Kent deed de studie die het biologische deel van het onderzoek omvatte. Tijdens deze studie werd ontdekt dat niet alleen leishmaniasis guyanensis in Suriname voorkomt. Er zijn gevallen gevonden van L. braziliensis en L. amazonensis. Daarnaast is er een vooralsnog onbekende leishmaniasis soort gevonden. Tijdens de studie was het een grote verrassing, omdat het niet eerder aangetoond was dat in Suriname deze varianten voorkwamen. “Er wordt nu gedacht dat het komt door toenemend personenverkeer vanuit Brazilië en Frans-Guyana, waar deze variant wel voorkomt”, meldt Alida Kent. Deze variant tast het slijmvlies aan. De neus, mond en keelholten worden aangetast en zorgen voor blijvende beschadigingen. De behandeling van pentamidine is niet effectief gebleken, dus deze variant is ook nog eens moeilijker te bestrijden. Verder heeft het onderzoek aangetoont dat honden waarschijnlijk drager kunnen zijn van de leishmaniasis en voor overdracht naar de mens kunnen zorgen. In het binnenland lopen er veel honden voor bewaking en jacht en dit kan dus een groot probleem worden wanneer de gezondheid van de honden niet goed behandeld wordt.
Medisch-antropologisch
Sahienshadebie Ramdas was verantwoordelijk voor de studie op medisch-antropologisch vlak. Dit hield in dat er tweeledig veldwerk werd verricht in de binnenlanden van Suriname. Plaatsen als Donderskamp, Tepu, Benzdorp, Godo-olo en Brokopondo werden aangedaan om ten eerste de socio-demografische kenmerken vast te stellen. Veelal volwassen mannen krijgen de ziekte die in het binnenland wonen en werken. Vele zijn laaggeschoold en verrichten daarom werkzaamheden in de goudsector. Dit speelt mee met de perceptie van de ziekte. Er bestaat weinig correcte kennis over de oorzaak van de aandoening, hoewel het wel ervaren wordt als een moeilijke ziekte of als hogri siki. Het wordt gezien als een besmettelijke ziekte die gevaarlijk en serieus is. Bijna 80% doet aan zelfmedicatie zoals met busi-dresi, plantmedicijnen en chemische middelen. Door patiënten en lokale genezers zijn er in totaal 40 planten benoemd, die gebruikt worden om leishmaniasis te genezen. Vervolgonderzoek moet uitwijzen of deze planten daadwerkelijk een bijdrage kunnen leveren aan de genezing ervan. Veel patiënten gebruiken ook medische middelen zoals schoonmaakmiddelen, insecticides en zelfs batterijzuur en gasoline. Een belangrijk gegeven voor de zelfmedicatie is naast lange afstanden naar de stad en dure medicatie, is de angt voor naalden. Door deze redenen zijn veel patiënten niet therapietrouw. Ook speelt de gedachte dat wanneer men eenmaal een injectie heeft gehad, men immuun is voor de ziekte, iets dat niet waar is. Al de genoemde aspecten kunnen veranderd worden door gedragsveranderingen. Deze kosten alleen wel tijd. Volgens Sahienshadebie Ramdas is het dan ook belangrijk om “inzicht te krijgen in de verschillende contexten die leiden tot complexe, problematische en schadelijke hulpzoekgedrag en is voor toekomstige behandeling- en preventieprogramma’s van eminent belang voor een successvolle ontwikkeling, implementatie en evaluatie”.
Crème de la crème
Met het symposium is een studie afgesloten die verstrekkende gevolgen voor Suriname kan hebben, niet alleen voor een mogelijk bestrijdingsprogramma tegen leishmaniasis. Het is natuurlijk een voorbeeld hoe een goed opgezet onderzoek uitgevoerd wordt. Het is een inspiratie voor toekomstige promovendi, die nu een standaard hebben waar ze zich aan kunnen meten. Indien de universiteit inhoud wil geven aan de studies die verzorgd worden, is het nodig om op dit niveau te blijven presteren. Het is in het belang van Suriname om niet alleen internationaal de samenwerking op te zoeken, maar ook om doelen te behalen in een vooraf gestelde periode. Hiermee worden nieuwe wetenschappelijke velden gecreëerd en komt het land vooruit om aan te schuiven als land waar serieuze ontwikkelingen plaatsvinden.
