In de afgelopen maanden werden grote politieke demonstraties gehouden in landen die geregeerd worden door democratisch gekozen regeringsleiders.
Tijdens deze demonstraties werden onder meer geprotesteerd tegen ineffectief bestuur, corruptie, autoritair optreden en fundamentele veranderingen van het beleid geëist.
De vraag die gesteld kan worden is, wat kunnen de oorzaken zijn, die over het algemeen, aanleiding vormen, voor het houden van protestdemonstraties waaraan soms miljoenen burgers deelnemen.
Gevolgen demonstraties
Hebben politieke demonstraties geleid tot de beoogde veranderingen van het beleid?
In Turkije werd een demonstratie van milieu activisten gehouden, tegen de bouw van een high tech winkelcentrum in een bekend park in Istanbul. Na hard optreden van de politie, kreeg de actie een andere wending. De demonstraties gingen zich uitbreiden tot andere steden, waarbij de premier werd beschuldigd van autoritair optreden en beknotting van sociale rechten. Tijdens de regering van premier Erdogan is op sociaal economisch gebied grote vooruitgang geboekt en dit land behoort tot een van de prominente spelers in de wereld. Het bouwproject, dat aanleiding was voor de demonstraties is via een gerechtelijke procedure stopgezet.
Tijdens de regeerperiode van president Louiz Inacio Lula da Silva, werd het aantal armen in Brazilië met miljoenen teruggebracht en het aantal universiteitsstudenten in de periode 2001-2011 verdubbeld.
Met de verbetering van leefomstandigheden ontstaan echter ook nieuwe wensen en verlangens en “this generates huge changes in society including changes in expectations among young people. They expect not only to get jobs, but good jobs” schreef de New York Times op 20 juni 2013.
In de stad Sao Paulo begon enkele maanden geleden een demonstratie tegen verhoging van prijzen voor openbaar vervoer. Deze kreeg snel een breed gedragen karakter en de regering verweten werd tegen verkwisting van staatsgelden waarbij bedoeld werd uitgaven met betrekking tot de voorbereiding van de Wereldcup (2014) en de Olympische spelen (2016).
Ook werd kritiek geleverd op corruptie van de politieke elite van de regerings- alsmede de oppositie partijen.
President Rousseff heeft een aantal politieke hervormingen voorgesteld en besloten is fondsen, verkregen uit olie royalty’s drastisch te verhogen ten behoeve van sociale projecten. Wat van de voorgestelde hervormingen terecht zal komen, blijft een grote vraag.
In Egypte kwamen miljoenen Egyptenaren bijeen om te protesteren tegen hoge voedsel en benzine prijzen, grote werkloosheid en het uitsluiten bij het besluitvormingsproces van een groot deel van de bevolking dat niet tot de “Moslim Broederschap”, de groepering van president Morsi behoort.
De voor het eerst democratisch gekozen president van Egypte werd onder militaire leiding afgezet en een interim regering ingesteld.
Er werden verschillend redenen genoemd voor de afzetting van de Egyptische president, zoals de grote sociaal economische problemen die de president niet kon oplossen, alsmede het niet betrekken van andere groeperingen dan de Moslim Broederschap. Volgens The Guardian wordt enerzijds de president verweten “sheer ineptitude in dealing with Egypts problems” doch anderzijds wordt gesteld dat na het aftreden van de vorige president Mubarak, de democratisch gekozen president Morsi geen medewerking kreeg van de politie, de rechterlijke macht en belangrijke delen van de middenklasse die grotendeels loyaal bleven aan president Mubarak.
De toekomst van Egypte is nu onvoorspelbaar omdat 2 belangrijke delen van de Egyptische samenleving tegenover elkaar staan. Gepoogd wordt om verder bloedvergieten te voorkomen, maar zoals Zakaria in Time Magazine van 21 juli 2013 schreef “ The great danger is that followers of the Muslim Brotherhood will once again become victims, gaining in stature as they are jailed, persecuted and excluded”.
Conclusie
De bottom line van de meeste protestdemonstraties schijnt te zijn dat democratisch gekozen regeringsleiders niet altijd de minderheid betrekken bij het nemen van belangrijke beslissingen. Vaak zijn het deze groep van burgers die het initiatief nemen om, buiten het democratisch proces, gehoord te worden, ondanks de dreiging van gewelddadig politie optreden of andere maatregelen.
In zijn boek “The Future of Freedom, besteedt Fareed Zakaria, aandacht aan de functionering van democratie en stelt dat democratie in een aantal landen bedreigd wordt door haar eigen succes. Elke democratie is een kwestie van evenwicht tussen de macht van de kiezers en de constitutionele garanties die het individu beschermt.
Zakaria schrijft dat tegen over de constitutionele of liberale democratie staat de “illiberal” democratie. Hiermede bedoelt hij dat sommige democratisch gekozen regimes, die zelfs zijn herkozen en soms referenda hebben gewonnen diverse constitutionele grenzen, die zijn gesteld aan macht, negeren. Zij zijn dus democratisch in de zin dat ze op een eerlijke wijze hun macht hebben verkregen, maar de hieraan verbonden plichten van het bieden van democratische en liberale vrijheden komen zij in mindere mate na. Zakaria noemt dit “illiberal democracy.
In het algemeen kan worden gesteld dat “genuine” democratie niet alleen vereist het houden van vrije en eerlijke verkiezingen, maar ook dat de kernwaarden van de rechtstaat worden gerespecteerd alsmede de instituten die de “rule of law” hanteren. Verder houdt het ook in de politieke cultuur van tolerantie, transparantie en de bereidheid om het resultaat van verkiezingen te accepteren al is men de verliezer.
Succesvolle politieke leiders zullen, ook al zijn zij democratisch gekozen, rekening dienen te houden met ontwikkelingen, die in de hedendaagse veranderende wereld, regelmatig plaatsvinden.
Francis Fukuyama stelt in een artikel van de Wall Street Journal “no established democracy should believe it can rest on is laurels, simply because it holds elections and has leaders who do well in opinion polls. The technology empowered middle class will be highly demanding of their politicians across the board”
Kriesnadath Nandoe
Augustus 2013
