Kan je een werkgever van nalatigheid verwijten als hij ondanks manifest gevaar nalaat om preventief op te treden? De beantwoording van deze vraag is van belang bij de verwikkelingen die gaande zijn bij de multinational Iamgold/ Rosebel Goldmines. In de media is bericht dat daags terug voor de derde keer een lekkage van een cyanideoplossing tijdens het productieproces te Brokopondo heeft plaatsgevonden. De tweede lekkage zou zijn het geval, waarbij een als cyanideoplossing aangeduide substantie op of nabij een tweetal werknemers viel die een aantal dagen daardoor buiten werking waren. Hospitalisatie was noodzakelijk. De dringende medische behandeling, de tijdelijke arbeidsongeschiktheid, waarbij een ziektekostenregeling of verzekeringen eraan te pas moesten komen, en de hospitalisatie duiden wat ons betreft wel op een ongeval in de werksfeer. In een bedrijf, dat ingegeven door internationale normen uitgaat van een ‘safety first’- beleid, is dat wel een opmerkelijk incident. In de jaarlijkse rapportages wordt de incidentie van ongevallen gemeld. Multinationals in de mining zijn heel vaak actief in landen met zwakke wetgeving en zwakke monitoringsinstituten. Hun misbruik is in de afgelopen jaren vaker aangekaart door human rights gerelateerde organisaties. Op gegeven moment zijn multinationals zichzelf gaan beperken door zich te gaan committeren aan corporate social responsibility regels oftewel regels voor ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’. Deze csr-regels zijn door heel grote multinationals soms zelf gemaakt, maar soms wordt draagvlak gezocht door een gezamenlijke code aan te nemen in een groep van grote boys, dus met andere grote multinationals. Een heel belangrijk aspect in bijna elke set van csr-regels is milieuvervuiling, mitigatie, compensatie en rehabilitatie. Een ander ter zake meer relevant aspect is dat van de arbeidsregels. De mens uit de derde wereld is vaak door rijke multinationals uit rijke landen en managers uit die landen heel slecht behandeld. De verschillen in niveau van levensstijl, taalbarrières, een mindere educatie, krapte op de arbeidsmarkt, corruptie gepleegd in de publieke sector door landgenoten en het verschil in economische welvaart vergroten de ongelijke relatie die in wezen bestaat tussen werkgevers (vertegenwoordigers) en arbeiders. Deze discriminatie, die leidt tot kritiek van internationale organisaties, heeft de OECD (Organization of Economic Cooperation and Development) ook genoopt om eigen csr-codes aan te nemen die van toepassing moeten zijn op alle bedrijven uit de lidlanden die actief zijn als multinational in landen met zwakke instituten. Iamgold is van Canada en dit land is lid van de OECD. De csr-code over milieu en arbeidsveiligheid zijn op dit bedrijf van toepassing. Deze code legt verplichtingen op Iamgold, ongeacht of de nationale wetgeving adequaat is of niet. Suriname is een ontwikkelingsland en zeker een land met zwakke wetten en zeer zwakke monitoringsinstituten. De zwakte heeft als oorzaak capaciteitsgebrek, nagenoeg afwezige motivatie, een diep geworteld minderwaardigheidscomplex en een niet te verwaarlozen en vernietigend integriteitsprobleem. De wetgeving die bijvoorbeeld moet helpen voorkomen dat er geen cyanidelekkages plaatsvinden in relatie tot arbeidsongelukken is te vaag geformuleerd. Een foto met een duidelijk verroeste en zichtbare plek geeft aan dat in het bedrijf niet of niet frequent preventief wordt gecontroleerd. Het is algemeen bekend dat cyanide een zeer gevaarlijke stof is. Bij ons brengt dat herinneringen naar voren van de groepszelfmoord door een sekte in ons westelijk buurland. Deze gevaarlijke stoffen in het bedrijf vragen naar een strakke monitoring geleid door een computer. In soortgelijke bedrijven moet de werknemersorganisatie een rol eisen in de monitoring van de veiligheid. Eerder memoreerden wij hier dat er altijd meer op het milieu gerichte ongerustheid heeft bestaan over de aanwezigheid van een noemenswaardige hoeveelheid cyanide in het binnenland. De eerste milieuminister had het zwaar te verduren toen een lekkage in een lokale kreek zou zijn beland. Toen kon de lekkage niet meer worden ontkend, maar zou het verweer min of meer zijn dat de lekkage niet schadelijk was voor het milieu. Het heeft een tijdje geduurd voordat het bedrijf bereid was het incident op de Rosebel-plant aan te merken als een arbeidsongeval. De situatie in het goudbedrijf moet niet onderschat worden. De regering en de vakbond zouden er goed aan doen een structuur in het bedrijf te doen instellen, waarin de werkgever en de werknemer samen activiteiten ontplooien op het gebied van de arbeidsveiligheid en het milieu. De werkers van het bedrijf hebben daar baat bij. Arbeidsveiligheid heeft voordelen voor werkgever en werknemer. De gezamenlijke structuur zoals een veiligheidsunit zou het werk van haperende monitoringsinstituten vanwege de Staat aanmerkelijk verlichten en de effecten van hun afwezigheid verzachten.
