1. Inleiding
In de twintigste eeuw heeft de Verenigde Staten van Amerika (VS) op basis van zijn economisch financiële- en militaire macht, zowel regionaal als mondiaal grote invloed uitgeoefend. In de 21ste eeuw vinden, mede als gevolg van globalisatie, informatietechnologie, de opkomst van de groei-economieën en niet statelijke actoren, fundamentele veranderingen plaats in de regionale en mondiale machtsverhoudingen. Deze ontwikkelingen leiden volgens de Nederlandse Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR) ertoe dat thans sprake is van een “hybride wereld”. Hiermee wordt bedoeld dat enerzijds de interstatelijke relaties, de geopolitieke ordening, onderhevig is aan een snelle multipolaire herschikking en anderzijds, parallel aan de interstatelijke relaties een “netwerkwereld” is ontstaan, die zich kenmerkt door een grote toename van niet statelijke actoren zoals ngo’s, actiegroepen en andere groeperingen.
Een van de groei-economieën, namelijk China, heeft vanwege zijn geografische ligging, bevolkingsgrootte, economisch potentieel en technologische capaciteit in het mondiale landschap een belangrijke plaats ingenomen.
De verwachting is dat binnen 15-20 jaar China, de Verenigde Staten zal voorbijstreven als de grootste economie in de wereld. Wat betekent deze ontwikkeling voor de toekomstige machtsstructuren?
- 2. De macht van de Verenigde Staten
De Verenigde Staten ondergaan thans een moeilijke ontwikkeling of zoals “The Economist” onlangs schreef : “The middle class is beleaguered; inequality is growing; government is gridlocked; politics is increasingly polarized and the superpower is in a flunk about its global decline 5)”. Echter blijft de omvang van defensie en oorlogsuitgaven van de Verenigde Staten, ondanks de kosten verbonden aan de oorlogen in Irak en Afghanistan (de War on Terror), groter dan het totaal van de defensie-uitgaven van de belangrijkste landen van de wereld. Het door Congress medio december 2011 aangenomen defensiebudget voor het begrotingsjaar 2012 bedraagt US$ 546,5 miljard. Hierbij moeten worden toegevoegd de additionele kosten van militaire operaties in Irak en Afghanistan. Ook moet hierbij worden toegevoegd de bijdrage van het ministerie van Buitenlandse Zaken aan de militaire operaties en de operaties van geheime diensten. Onderstaande cijfers 6) geven een beeld van de defensie-uitgaven van enkele staten in vergelijking tot de Verenigde Staten.
| Land | Besteding (US$bn) | Wereldaandeel (%) |
| Verenigde Staten | 739.3 | 45.7 |
| China | 89.8 | 5.5 |
| Engeland | 62.7 | 3.9 |
| Frankrijk | 58.8 | 3.6 |
| Japan | 58.8 | 3.6 |
| Rusland | 52.7 | 3.3 |
| Saudie Arabie | 46.2 | 2.9 |
| Duitsland | 44.2 | 2.7 |
| India | 37.3 | 2.3 |
| Brazilië | 36.6 | 2.3 |
Hieruit blijkt dat wat de ‘global reach’ van de Verenigde Staten betreft, dit land in de komende jaren de boventoon zal blijven voeren. Ook in het verleden werd naar voren gebracht dat de macht van de Verenigde Staten aan het verminderen was waarbij gewezen werd op het “Watergate” schandaal, de oorlog in Vietnam en de energiecrisis. In de jaren tachtig begon Japan grote Amerikaanse bedrijven op te kopen. De terroristische aanvallen in september 2001, de oorlogen in Irak en Afghanistan en de “War on Terror” hebben niet geleid tot de ineenstorting van de Amerikaanse economie. De Verenigde Staten hebben de ups and downs doorstaan en hebben nog steeds grote invloed in de wereld. In zijn state of the Union adress in januari 2012 zei president Obama dat “anyone who tells you that America is in decline does not know what they are talking about”. Ook de Republikeinse kandidaat voor het presidentschap verklaarde tijdens een van zijn toespraken dat “this century must be an American century”. Verwacht wordt dat zoals in het verleden het geval was, de huidige regering alles in het werk zal stellen om zijn leiderschap in de wereld te behouden. Zo is dit land bezig naast militaire superioriteit ook zijn voorsprong op het gebied van innovatie, creativiteit en wetenschappelijk onderzoek te behouden en te vergroten.
De Verenigde Staten hebben in praktisch alle delen van de wereld politieke en economische belangen, maar volgens de minister van Buitenlandse Zaken, H. Clinton, zal “American statecraft over the next decade” gefocust worden op de Asia – Pacific . In deze regio woont meer dan de helft van de wereldbevolking en bevinden er zich rijke en opkomende mogendheden. Meer dan de helft van de wereldhandel vindt via deze regio plaats.
De Verenigde Staten nemen in deze regio een leiderspositie in die echter wordt bedreigd onder meer door de snelle opkomst van China. Als antwoord hierop zal de strategie van de Verenigde Staten volgens minister Clinton in de Asia-Pacific-regio gericht zijn om zijn dominantie niet alleen te willen behouden, maar ook te versterken door het voeren van een “forward deployed diplomacy” zoals :7)
- Versterking en verdieping van bilaterale en multilaterale betrekkingen. In dit kader kan worden genoemd de betrokkenheid van de Verenigde Staten in de Association of South East Asian Nations. (Asean), the Lower Mekong Initiative, de Pacific Partnership en andere organisaties.
- Robuuste regionale veiligheidssamenwerking. De Verenigde Staten heeft reeds veiligheidsverdragen gesloten met Zuid Korea, Japan, Filippijnen en Thailand. In Japan en Zuid Korea zijn ongeveer 50.000 militairen en andere manschappen gelegerd en niet zo lang geleden is besloten de militaire basis in Australië (Port Darwin) te versterken met 2.500 mariniers.
Met landen zoals India, Indonesië, Singapore, Nieuw Zeeland, Maleisië, Mongolië, Vietnam en Brunei wordt gestreefd om een “rules based regional global order” te bewerkstelligen.
President Obama hield tijdens zijn bezoek aan Australië in november 2011 een rede voor het Australische parlement, waarbij hij verklaarde dat de Verenigde Staten na beëindiging van de oorlog in Irak en de a.s. terugtrekking van Navo troepen uit Afghanistan, meer aandacht zullen vestigen aan “the vast potential of the Asia Pacific region”. De VS-president herhaalde dat duurzame belangen van de Verenigde Staten in de regio een blijvende aanwezigheid vereisen en dat “ the United States will play a larger and long term role in shaping the region and its future”8).
Waarom is de Azië Pacific-regio voor de Verenigde Staten een topprioriteit voor het aangaan van economische allianties en militaire expansie? ( wordt vervolgd op woensdag 4 juli ).
Noten:
5 WRR Rapport 85 – Aan het buitenland gehecht
6 Arvind Subramanian – The inevitable Super power
Foreign Affairs; September-October 2011
7 Sussan Lawrence
Thomas Lim – US-China relations policy issues
– Congressional research Service; 11-3-2011
8 Henry Kissinger – The future of Us-China relations
Foreign Affairs ; Maart-April 2012
