Het is een zeer positieve ontwikkeling in de arbeidsverhoudingen en de arbeidsomstandigheden bij de Stichting Behoud Bananensector (SBBS) dat partijen zover zijn gekomen dat er (weer) cao’s in werking zijn. De SBBS kan als de rechtsopvolger worden aangemerkt van Surland NV. Deze laatste vennootschap is ter ziele gegaan circa een decennium terug. Als oorzaak wordt aangemerkt de zich toen gewijzigde en wijzigende omstandigheden op de wereldmarkt en het daarmee asynchroon lopen van de arbeidsvoorwaarden en de verwachtingen op dit vlak. Als directe oorzaak is ook aangewezen de onwrikbare houding van de vakbond aan de ene kant ten aanzien van de arbeidsvoorwaarden en stakingen op cruciale momenten en aan de andere kant een politieke strategie aansluitend op de staking uitgeroepen door een aan de politiek gelieerde werknemersorganisatie. Wat het is, is niet helemaal duidelijk. Wel staat vast dat de werknemers dankzij collectieve onderhandelingen en de cao een redelijk deel van de gegenereerde koek terugkregen en dus redelijk gewaardeerd werden. Dat kon toegeschreven worden aan de bond en de productiviteit van het bedrijf. Na het ter ziele gaan van het bedrijf vond een heropstart plaats onder Venetiaan 2, in een heel andere rechtsvorm. Nu werd geen NV opgericht, maar werd de bananenindustrie opgestart onder een stichting die noodzakelijkerwijs de bedrijfsvoering moest opstarten teneinde haar doelen te realiseren met name dat van privatisering van dit staatsbedrijf. Het draaien van het bacovebedrijf was geen doel dus maar een middel. Intussen is de stichting een aantal jaren bezig en de privatisering is niet geformaliseerd althans niet in een geverderde fase. In de tussentijd weten wij dat de NV Surland zonder rechtmatig de dienstbetrekking te beëindigen de werknemers, doorgaans met een lagere opleiding, toentertijd bij het opschorten van de bedrijfsactiviteiten thuis heeft geparkeerd. De dienstbetrekkingen duurden voort zonder dat de mensen hun loon ontvingen. Op gegeven moment heeft de SBBS dat ingezien en als rechtsopvolger heeft de SBBS althans de Staat als aandeelhouder een afkoopregeling getroffen met de thuis geparkeerde oud-werknemers. Velen zullen zich de situatie voor de geest kunnen halen, hoe doorgaans niet al te geweldig geletterde Surland-arbeiders in lange rijen moesten staan, vlug een stuk papier moesten tekenen en met hun ‘bundel’ geld huiswaarts moesten keren. De vraag blijft altijd in hoeverre de arbeiders gelezen en begrepen hebben waarvoor ze hebben getekend.
Frappant was tijdens Venetiaan 2 de uitspraak van een topper in de regering die bij de opstart van SBBS stelde dat er geen bundeling van werknemers althans een bond gewenst was in het bedrijf. Dit, kennelijk met het oog op de oorzaak van het teloorgaan van Surland NV. Deze opvatting was frappant omdat de grondwet duidelijk aan alle arbeiders het recht geeft om een bond op te richten voor het behartigen van hun arbeidersbelangen. Wat daar gepropageerd en gewenst werd, was dus tegen de grondwet. Een bond is uitgebleven en werd ook ontmoedigd. Toen het onhoudbaar werd, werd door een man die duidelijk politieke banden had met de coalitie toen een bond opgericht. Alle tekenen wezen in die richting dat deze door de regering toegestane bond in het leven was geroepen om vooral de rust in de tent te bewaren. De alliantie van de bondsvoorman met een bepaalde coalitiepartij werd steeds duidelijk. Intussen bleven collectieve onderhandelingen uit en werd in de media breed uitgemeten dat er zeer lage lonen bij SBBS werden uitbetaald in ruil voor het zeer harde lichamelijk arbeid in sommige bedrijfssegmenten. Nu zijn er cao’s en daarmee is er reden genoeg voor de SBBS-arbeiders om feest te vieren. Er zijn bonden die de laatste tijd hebben verklaard dat ze af willen van het etiket een cao-machine te zijn. Maar in een land waar de arbeidswetgeving verouderd is en de sociale zekerheden (ziektekosten, arbeidsongeschiktheid, pensioenen) heel zwak zijn geregeld, is het een heel essentiële functie van de vakbond als hij de gap tussen het gewenste niveau van arbeidsvoorwaarden en de bestaande minima in de wetgeving helpt opvullen. Dan is het geen schande om een cao-machine te zijn. En uiteraard moeten de bonden dan pushen aan betere wetgeving over sociale zekerheden, waardoor ze zich meer kunnen gaan richten op ander zaken tegenover de leden. Bericht wordt dat in de cao aandacht is besteed aan de veiligheid van de werknemer op de werkvloer, gezondheidszorg, kleding, vakantieverlof/vergoeding, periodieke verhogingen, kinderbijslag, uitkeringen in geval van ziekte, bedrijfsongelukken of overlijden, toelagen en een pensioenregeling die dit jaar opgezet zal worden. Met het voorgaande en wat er nu bestaat in de cao bestaat een hemelsbreed verschil. De vraag is alleen waarom nu, waarom hebben de arbeiders al die tijd moeten pienaren? In elk geval is elke vordering welkom, en deze is een substantiële. SBBS-werknemers werken heel hard en verdienen een cao. De bond moet nu ook helpen om de productiviteit van het bedrijf te helpen opkrikken waar nodig en dit op pijl te houden. Nu de werknemers tevreden zijn, kan het niet anders dat ook aandeelhouders en managers meer zullen lachen. Aan de vooravond van 1 mei feliciteren wij de mannen en vrouwen van SBBS met deze bereikte mijlpaal. Aan alle werkende mannen en vrouwen en aan alle werkgevers in Suriname wensen wij een Decent Work toe en dat ze allebei onder uiterst productieve omstandigheden tevreden mogen zijn.
